Савол: Намозда араб тилида бўлмаган дуонинг ҳукми қандай? Хусусан араб тилини билмаганлар учун.
Жавоб: Араб тилини яхши билмайдиган учун дуони араб тилидан бошқа тилда қилиши жоиз. Бу намозда бўладими ёки бошқа ўриндами, аҳамияти йўқ. Чунки агар араб тилини билмайдиган одамни бунга (яъни араб тилида дуо қилишга) мажбурласак, бу унга қийинчилик туғдиради. Ва бу қийинчилик Аллоҳ унга юклаган (қийинчиликдан) эмас. Аллоҳ таоло айтадики: «Аллоҳ ҳеч бир жонни тоқатидан ташқари нарсага таклиф қилмайди» (Бақара: 286).
Агар кимдир: “Биз (Аллоҳни бу билан) улуғлашимиз керак” деса, биз унга айтамизки: “Агар биз унга арабча сўзларни ўргатсак ва маъносини ўргатмасак, бунинг нима фойдаси бор?!”
Демак, араб тилини билмаган одам учун Аллоҳга ўзининг тилида дуо қилиши жоиз…
Қуръонга келсак, уни ҳеч кимга, қаерда бўлмасин, араб тилидан бошқа тилда ўқишлиги жоиз эмас! Уни фақатгина араб тилида ўқиш мумкин.
Суннатда келган азкорларга келсак, агар инсон (уни) араб тилида ёдлаб қола олмаса, унга уларни араб тилидан бошқа тилда айтиши жоиз бўлади.
Аммо, барчангизга маълумки, Аллоҳ таолонинг сўзини (Қуръонни) ўзгартириб бўлмайди, яъни уни бошқа тилларга ўзгартириш (мумкин эмас).
Бизда тақсимланиш ҳосил бўлди, Нечтага? Учтага:
1) Араб тилидан бошқасида ўқишлик жоиз бўлмаган нарса – Қуръон.
2) Араб тилида ҳам, араб тилидан бошқа тилда ҳам ўқиш жоиз бўлган нарса – жорий қилинмаган Аллоҳга қилинган дуолар.
3) Жорий қилинган дуолар, азкорлар ва шу кабилар. Биз айтамизки: агар инсон қодир бўлса, араб тилида ўқийди, агар қодир бўлмаса, ўзини тилида (ўқийди).

Савол: Намозни араб тилидан бошқа тилда ўқилса бўладими?
Жавоб: Намозни, модомики ўқий олар экан, араб тилидан бошқа тилда ўқилмайди. Мусулмон ўзидаги жоҳилликни кетказа оладиган даражада араб тилини ўрганиши керак. У Фотиҳа сурасини, ташаҳҳудни, тасмийъ (Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ)ни, ҳамдни, рукуъ ва саждадаги тасбиҳларни, икки сажда ўртасидаги «Роббиғфир лий!» ва саломни айта оладиган даражада ўрганиши шарт.
Араб тилини ўрганишдан ожиз бўлган одам эса Фотиҳа сурасидан бошқа зикрларни (арабчасини ўргангунича) ўз тилида айтиши мумкин. Чунки Фотиҳа ва бошқа сураларни арабчадан бошқа тилда айтиш жоиз эмас. Шунинг учун ҳам ундай одам оятлар ўрнига Абдуллоҳ ибн Абу Авфо разияллоҳу анҳунинг қуйидаги ҳадисига кўра, тасбиҳ, ҳамд, таҳлил ва такбир айтиб қўяверади: «Биров Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдига келиб: Мен Қуръондан бирон нарсани билмайман. Менга унинг ўрнига ўтадиган нарсани ўргатсангиз? – деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: ««Субҳоналлоҳ, валҳамдулиллаҳ ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар! Ва ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳил Алиййил Азийм» – де, дедилар». Ушбу ҳадисни Имом Аҳмад (4/353), Абу Довуд (832), Насоий (924), Ибн Ҳиббон, Дору Қутний ва Ҳоким ривоят қилдилар.
Бунинг сабаби Аллоҳ таолонинг ушбу ояти ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисида яширинган:


«Аллоҳдан кучингиз етганича қўрқингиз!» (Тағобун: 16).
«Мен сизларни бирон ишга буюрсам, уни кучингиз етганича қилинглар!» (Имом Бухорий 6858; Имом Муслим 1337; Термизий 2679; Насоий 2619; Ибн Можа 2; Имом Аҳмад 2/508).
Бу одам араб тилида талаффуз қилишга ўргангунича шундай қилади ва у арабча талаффуз қилишга шошилиши керак.
Тавфиқ Аллоҳдандир. Аллоҳ пайғамбаримиз Муҳаммад ибн Абдуллоҳга, Унинг оиласи ва саҳобаларига салавоту саломлар йўлласин.