Ва алайкумуссалам ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!
Барча мақтовлар Аллоҳга хос. Унинг бандаси ва элчиси Муҳаммадга, у кишининг аҳли оила ва барча саҳобаларига саловат ва саломлар бўлсин.
Сўнг:
Масжид устунлари орасида саф тортишдан қайтарув ворид бўлган. Чунки у сафни бўлади.
Дарҳақиқат, Ибн Можа (1002) Муовия ибн Қуррадан, (у) отасидан шундай деганини ривоят қилди: “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам замонларида устунлар орасида саф тортишдан қайтарилардик ва ундан ҳақиқатда қувилардик-(ҳайдалардик)”.
Термизий (229) Абдулҳамид ибн Маҳмуддан ривоят қилади: “Ҳукмдорлардан бирининг ортида намоз ўқидик. Одамлар бизни икки устун ўртасида намоз ўқишга мажбур қилди. Намоз ўқиб бўлганимизда Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу): “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам замонларида бундан сақланардик”, деди”. Албоний раҳимаҳуллоҳ “Саҳиҳ Термизий”да саҳиҳ деди.
Ибн Муфлиҳ раҳимаҳуллоҳ шундай деди: “Имом ортидаги киши устунлар орасида туриши макруҳ бўлади. Аҳмад: чунки у сафни бўлади, деди”. Сўзи тугади. (“Фуруъ” (2/39)).
Намозхонларнинг кўплиги ва масжиднинг торлиги сабаб устунлар орасида саф тортишга ҳожат тушиши мустасно. Бу вақтда макруҳ бўлмайди.
Шайх Ибн Усаймин раҳимаҳуллоҳ деди: “Масжид тор бўлганда устунлар ўртасида саф тортиш жоиз. Баъзи уламолар ижмоъ бор эканини айтганлар. Кенглик вақтига келсак, бу борада ихтилоф бор. Тўғриси: ундан қайтарилган. Чунки у саф бўлинишига олиб келади. Айниқса устун қалин бўлса”. Сўзи тугади.

Савол: Макка ташқарисида баъзи устунлар таъсирида сафни тўғирлаш мақсадида қибладан бироз бурилишнинг ҳукми нима?
Жавоб: Каъбани кўрмайдиган намозхонга Каъба мавжуд бўлган томонга юзланиши вожиб. Озгина бурилишнинг зиёни йўқ. Бироқ сафларни бўлганда устунлар орасида туриш макруҳ бўлади. Масжид торлиги ва намозхонларнинг кўплиги ҳолатида мустасно.
Тавфиқ Аллоҳдан. Пайғамбаримиз Муҳаммадга, у кишининг аҳли оила ва саҳобаларига Аллоҳнинг саловат ва саломлари бўлсин.


Савол: баъзи масжидларда сафлар орасида устунлар бўлиб, бу уларнинг бўлиниши ва бир неча сафларга ажралишига олиб боради. Ушбу ҳолатга ўхшашида инсон устун ёнида намоз ўқиб, саф бўлинган бўлиши афзалми ёки устунни ортда қолдириб саф тўла бўлгани афзалми? Маълумки, ушбу ҳолатда саф тўла бўлади. Бироқ намозхон сафдан бироз чиқишга мойил бўлади. Шу борада бизга фатво бериб, ажр-у савобга эришинг!
Жавоб: Суннат – сафлар узлуксиз тўғри бўлиши ва устунлар ортларида бўлишидир. Устунлар ортларида бўлади. Сафлар устунлар олдида тўғри бўлади ва сафлар бўлинмайди. Масжидда издиҳом ва масжид торайганда зарурат вақти мустасно. Шунда одамлар устунлар орасида саф тортишида ҳожат учун ҳараж-(танглик) йўқ. Шунинг учун Анас: “Улар бундан сақланардилар”, деди. Устунлар ўртасида туришдан сақланардилар. Яъни, бунга ҳожат бўлмаганда. Суннат – имом ортидагилар олдинга ўтиши ҳамда устунлар ортларида бўлишидир. Агар ортида устун бўлган киши устун томондан озгина олдинга силжиса зарари йўқ. Бироқ икки устун ўртасидагиларга саф тўғри бўлиши учун озгина олдинга силжишлари лозим бўлади. Тоинки ортида устун бўлган киши ва ундан бошқаси баб-баробар, сафда тўғри бўлсин, бирор киши бошқасидан олдинга ўтиб кетмасин.