assalamu alaykum
Jihodning asl manosi nima? Man bir oddiy o'rganuvchiman, jihod deganda doim mazlim yoki havfda qolgan musulmonga yordam berishni tushunar ekanman, jihod o'zi islomiy istilohda nima degani?
Jihodning asl manosi nima? Man bir oddiy o'rganuvchiman, jihod deganda doim mazlim yoki havfda qolgan musulmonga yordam berishni tushunar ekanman, jihod o'zi islomiy istilohda nima degani?
Қанчалаб одамларнинг мақтовига мафтун бўлганлар бор, Аллоҳнинг сатрига мағрурлар ва Аллоҳнинг унга берган неъматлари йўлдан оздирганлар бор.
Бу ишларда қанча жазо ва бало бору, жоҳиллар уни каромат деб ўйлашади.
Ибн Қоййим
Ва алайкум ассалам ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!
Луғат китобларида جهد (жаҳада) моддасига мурожаат қилиш билан унинг кўплаб маъноларини топдик. Бироқ бу ўринда жиҳоднинг маъносига муносиб луғавий маънолар бор. Улар:
Тоқат, машаққат, куч, жанг, муболаға қилмоқ.
جاهد في سبيل الله مجاهدة وجهادًا (Аллоҳнинг йўлида чинакам машаққат чекди), дейилади. (Жавҳарий “Ас-Сиҳоҳ” (2/461)). Ибн Фарис шундай деди: “الجيم (жим), الهاء (ҳа) ва الدال (дал)нинг асли машаққат. Сўнг унга яқин келадиган нарса-(маъно)га йўйилади”. (Ибн Фарис “Мўжам Мақойис ал-Луғо” (227)). Фарро деди: “Чинакам тер тўкди, яъни, тоқати борича. Ушбу ишда бор кучинг билан тириш. Яъни, унда бор кучингни сарфла. الجهد (Ал-жаҳд): тоқат. Тоқатинг (борича) тириш, дейилади”. (Азҳарий “Таҳзиб ал-Луғо” (6/26)).
Роғиб деди: الجَهد والجُهد (Ал-жаҳд ва ал-жуҳд): тоқат ва машаққат. “Ал-Жаҳд”: машаққат, “ал-жуҳд”: тоқат деган қавл ҳам бор. (Асфаҳоний “Муфрадот фий Ғориб ал-Қуръан” (99)).
Шайх Мустафо Суютий деди: жиҳод тиришишнинг ўзаги. Мужоҳада-(тиришиш): душманини қатл қилишда муболаға қилганда. (Мустафо Суютий “Матолиб Улин Нуҳа шарҳ Ғоятул Мунтаҳа” (2/497)).
Демак… жиҳоднинг луғат нуқтаи назаридан таърифи тоқат ёки куч ёҳуд машаққатни сарф этиш. Жиҳод сўзи чуқур маънога эга. Шунинг учун уламолар тафсир, ҳадис, фиқҳ ва бошқа китобларда жиҳодга луғат жиҳатидан таъриф бераётганларида: у тоқат ёки кучни сарф этиш, деганларини учратамиз.
Жиҳоднинг шаръий таърифига келсак, у мазҳаб эгаларидан иборат аксар фуқаҳолар наздида мусулмон кофирни исломга ёки жизяга даъват қилиши ва ундан бош тортганидан кейин жанг қилиши атрофида айланади.
Ҳанафийларда:
Косоний “Бадоиъус Саноиъ”да шундай деди: “Жиҳод шариат урфида жон, мол, тил ва бундан бошқалар билан куч ва тоқатни Аллоҳнинг йўлида сарф этишликда истеъмол қилинади”. (Косоний “Бадоиъус Саноиъ” (7/97)).
Шофеъийларда:
Ҳофиз ибн Ҳажар “Фатҳул Борий”да шундай деди: “Кофирларга қарши жанг қилишда тер тўкиш”. (Ибн Ҳажар “Фатҳул Борий” (6/3)).
“Иъана ат-Толибин”да эса: “Жиҳод, яъни, Аллоҳнинг йўлида жанг қилиш. Мужоҳада (сўзи)дан олинган. У: Аллоҳнинг йўлида жанг қилишликдир”. (Абу Бакр ибн Саййид Димётий “Иъана ат-Толибин” (4/180)).
Моликийларда:
“Мусулмон аҳд-(битим) соҳибидан ўзга кофир билан Аллоҳ таолонинг калимасини олий қилиш учун жанг қилиши”, дея таъриф берилди. (Аҳмад ибн Муҳаммад Дардир “Аш-Шарҳ ас-Соғир аъла ақроб ал-Масалик ила Мазҳаб ал-Имам Малик” (2/267)).
Ҳанбалийларда:
“Кофирларга қарши жанг қилиш”, дея таъриф берилди. (Буҳутий “Ар-Ровд ал-Мурбаъ” (3/3)).
Шайхул Ислом ибн Таймиянинг –Аллоҳ таоло у кишини ўз раҳматига олсин- жиҳодга умумий таърифи бор: “Жиҳод – Ал-Ҳақ (таоло)га суюкли нарсаларни ҳосил қилиш ва У ёмон кўрадиган нарсаларни даф қилишда куч ва қудратни сарф этишдир”, деди. Яна шундай деди: “… Бунинг сабаби, жиҳод – У яхши кўрадиган иймон ва солиҳ амални ҳосил қилиш ҳамда Аллоҳ ёмон кўрадиган куфр, фисқ ва маъсиятни даф қилишда тиришишликнинг ҳақиқатидир”. (Ибн Таймия “Мажмуъ Фатово” (10/191)).
Шу билан маълум бўлмоқдаки, жиҳод уламолар наздидаги шаръий таърифида, аксар фуқаҳолар наздида кофирларга қарши жанг қилишда унга (жиҳодга) юзланган кишига чекланади. Жиҳоднинг мутлақ таърифи ана шу. Бу ўринда бошқа турлар ҳам бўлиб, жангдан холий бўлишига қарамай шариат унга жиҳод номини қўллаган. Мунофиқларга қарши жиҳод қилиш, нафсга қарши жиҳод қилиш каби. У қўл, тил ва қалб билан жиҳод қилиш ҳам унга дохил бўлиши учун кенг (маънода) юритилади.
Манба: https://tavhid.com/forum/showthread.php?tid=3232
Жиҳоднинг луғавий таърифи
Луғат китобларида جهد (жаҳада) моддасига мурожаат қилиш билан унинг кўплаб маъноларини топдик. Бироқ бу ўринда жиҳоднинг маъносига муносиб луғавий маънолар бор. Улар:
Тоқат, машаққат, куч, жанг, муболаға қилмоқ.
جاهد في سبيل الله مجاهدة وجهادًا (Аллоҳнинг йўлида чинакам машаққат чекди), дейилади. (Жавҳарий “Ас-Сиҳоҳ” (2/461)). Ибн Фарис шундай деди: “الجيم (жим), الهاء (ҳа) ва الدال (дал)нинг асли машаққат. Сўнг унга яқин келадиган нарса-(маъно)га йўйилади”. (Ибн Фарис “Мўжам Мақойис ал-Луғо” (227)). Фарро деди: “Чинакам тер тўкди, яъни, тоқати борича. Ушбу ишда бор кучинг билан тириш. Яъни, унда бор кучингни сарфла. الجهد (Ал-жаҳд): тоқат. Тоқатинг (борича) тириш, дейилади”. (Азҳарий “Таҳзиб ал-Луғо” (6/26)).
Роғиб деди: الجَهد والجُهد (Ал-жаҳд ва ал-жуҳд): тоқат ва машаққат. “Ал-Жаҳд”: машаққат, “ал-жуҳд”: тоқат деган қавл ҳам бор. (Асфаҳоний “Муфрадот фий Ғориб ал-Қуръан” (99)).
Шайх Мустафо Суютий деди: жиҳод тиришишнинг ўзаги. Мужоҳада-(тиришиш): душманини қатл қилишда муболаға қилганда. (Мустафо Суютий “Матолиб Улин Нуҳа шарҳ Ғоятул Мунтаҳа” (2/497)).
Демак… жиҳоднинг луғат нуқтаи назаридан таърифи тоқат ёки куч ёҳуд машаққатни сарф этиш. Жиҳод сўзи чуқур маънога эга. Шунинг учун уламолар тафсир, ҳадис, фиқҳ ва бошқа китобларда жиҳодга луғат жиҳатидан таъриф бераётганларида: у тоқат ёки кучни сарф этиш, деганларини учратамиз.
Жиҳоднинг шаръий таърифи
Жиҳоднинг шаръий таърифига келсак, у мазҳаб эгаларидан иборат аксар фуқаҳолар наздида мусулмон кофирни исломга ёки жизяга даъват қилиши ва ундан бош тортганидан кейин жанг қилиши атрофида айланади.
Ҳанафийларда:
Косоний “Бадоиъус Саноиъ”да шундай деди: “Жиҳод шариат урфида жон, мол, тил ва бундан бошқалар билан куч ва тоқатни Аллоҳнинг йўлида сарф этишликда истеъмол қилинади”. (Косоний “Бадоиъус Саноиъ” (7/97)).
Шофеъийларда:
Ҳофиз ибн Ҳажар “Фатҳул Борий”да шундай деди: “Кофирларга қарши жанг қилишда тер тўкиш”. (Ибн Ҳажар “Фатҳул Борий” (6/3)).
“Иъана ат-Толибин”да эса: “Жиҳод, яъни, Аллоҳнинг йўлида жанг қилиш. Мужоҳада (сўзи)дан олинган. У: Аллоҳнинг йўлида жанг қилишликдир”. (Абу Бакр ибн Саййид Димётий “Иъана ат-Толибин” (4/180)).
Моликийларда:
“Мусулмон аҳд-(битим) соҳибидан ўзга кофир билан Аллоҳ таолонинг калимасини олий қилиш учун жанг қилиши”, дея таъриф берилди. (Аҳмад ибн Муҳаммад Дардир “Аш-Шарҳ ас-Соғир аъла ақроб ал-Масалик ила Мазҳаб ал-Имам Малик” (2/267)).
Ҳанбалийларда:
“Кофирларга қарши жанг қилиш”, дея таъриф берилди. (Буҳутий “Ар-Ровд ал-Мурбаъ” (3/3)).
Шайхул Ислом ибн Таймиянинг –Аллоҳ таоло у кишини ўз раҳматига олсин- жиҳодга умумий таърифи бор: “Жиҳод – Ал-Ҳақ (таоло)га суюкли нарсаларни ҳосил қилиш ва У ёмон кўрадиган нарсаларни даф қилишда куч ва қудратни сарф этишдир”, деди. Яна шундай деди: “… Бунинг сабаби, жиҳод – У яхши кўрадиган иймон ва солиҳ амални ҳосил қилиш ҳамда Аллоҳ ёмон кўрадиган куфр, фисқ ва маъсиятни даф қилишда тиришишликнинг ҳақиқатидир”. (Ибн Таймия “Мажмуъ Фатово” (10/191)).
Шу билан маълум бўлмоқдаки, жиҳод уламолар наздидаги шаръий таърифида, аксар фуқаҳолар наздида кофирларга қарши жанг қилишда унга (жиҳодга) юзланган кишига чекланади. Жиҳоднинг мутлақ таърифи ана шу. Бу ўринда бошқа турлар ҳам бўлиб, жангдан холий бўлишига қарамай шариат унга жиҳод номини қўллаган. Мунофиқларга қарши жиҳод қилиш, нафсга қарши жиҳод қилиш каби. У қўл, тил ва қалб билан жиҳод қилиш ҳам унга дохил бўлиши учун кенг (маънода) юритилади.
Манба: https://tavhid.com/forum/showthread.php?tid=3232