Илмга даъват қилиш
Учинчиси: унга (ўша илмга) даъват қилмоқ
(Муаллиф раҳимаҳуллоҳнинг): «Унга (ўша илмга) даъват қилмоқ», деган сўзларига келсак, яъни, инсон ўқиб-ўрганиб, Аллоҳ азза ва жалланинг йўлига даъват қилмай ўзи амал қилиб юравериши етарли бўлмайди. Балки бошқаларни даъват қилиб, ўзига ҳам, ўзгага ҳам фойда улашадиган бир шахс бўлмоғи лозим. Чунки бу илм омонатдир. Бу сени мулкинг эмаски сақлаб қўйиб одамларни ундан, муҳтож бўлсалар-да, маҳрум этсанг. Сенга етказиш, баён қилиш ва одамларни яхшиликка чақириш вожиб бўлади. Аллоҳ таоло сенга юклаган ушбу илм, у сенга вақф эмас, балки у сенга ва бошқаларга ҳамдир. Уни шахсий мулкинга айлантириб олиб, одамларни ундан фойдаланишликларидан тўсма. Илмни етказиш ва уни одамларга баён қилиб бериш лозимдир. Аллоҳ таоло шундай деди: «Эсланг, (эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам), Аллоҳ Китоб берилган кимсалардан «Албатта у (Китобни) одамларга очиқ баён қилурсизлар ва яширмайсизлар!», деб аҳд-паймон олган эди» (Оли Имрон: 187).
Ушбу, Аллоҳ таоло уламолардан, яхшилик атрофга тарқалиб, инсонлар зулматлардан нурга чиқишлари учун одамларга, Аллоҳ таълим берган илмни баён қилиб берасизлар деб олган аҳд-паймондир. Бу айнан элчилар алайҳимуссалоту вассалам ва уларга эргашганларнинг вазифасидир. Аллоҳ таоло шундай деди: «Айтинг: «Менинг йўлим шудир. Мен Аллоҳга даъват қиламан. Мен ва менга эргашган кишилар аниқ ҳужжатга-ишончга эгамиз. (Ҳар қандай шерикдан) Аллоҳни поклайман. (Зеро), мен мушриклардан эмасман»» (Юсуф: 108). Демак, бу Расул соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳамда у кишининг издошлари босиб ўтган йўлдир. Илм, амал ва Аллоҳ азза ва жалланинг йўлига даъват қилиш. Кимда-ким даъват қилишга қодир бўла туриб даъват қилмаса ва илмга эга бўла туриб, уни яширса, ҳадисда келганидек, қиёмат куни оловли юган билан юганланади (Абу Довуд (3658), Термизий (2649), Ибн Можжа (261) ва (266) Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Кимда-ким (билган) бирор илмдан сўралса-ю, уни яширса, Аллоҳ уни қиёмат куни оловдан бўлган юган билан юганлайди». Ибн Можжа (265) Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Кимда-ким Аллоҳ таоло одамларнинг (умумий)-дин ишида фойда етказиши (мумкин) бўлган бирор илмни яширса, Аллоҳ уни қиёмат куни оловдан бўлган юган билан юганлайди»).
(Муаллиф раҳимаҳуллоҳнинг): «Унга (ўша илмга) даъват қилмоқ», деган сўзларига келсак, яъни, инсон ўқиб-ўрганиб, Аллоҳ азза ва жалланинг йўлига даъват қилмай ўзи амал қилиб юравериши етарли бўлмайди. Балки бошқаларни даъват қилиб, ўзига ҳам, ўзгага ҳам фойда улашадиган бир шахс бўлмоғи лозим. Чунки бу илм омонатдир. Бу сени мулкинг эмаски сақлаб қўйиб одамларни ундан, муҳтож бўлсалар-да, маҳрум этсанг. Сенга етказиш, баён қилиш ва одамларни яхшиликка чақириш вожиб бўлади. Аллоҳ таоло сенга юклаган ушбу илм, у сенга вақф эмас, балки у сенга ва бошқаларга ҳамдир. Уни шахсий мулкинга айлантириб олиб, одамларни ундан фойдаланишликларидан тўсма. Илмни етказиш ва уни одамларга баён қилиб бериш лозимдир. Аллоҳ таоло шундай деди: «Эсланг, (эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам), Аллоҳ Китоб берилган кимсалардан «Албатта у (Китобни) одамларга очиқ баён қилурсизлар ва яширмайсизлар!», деб аҳд-паймон олган эди» (Оли Имрон: 187).
Ушбу, Аллоҳ таоло уламолардан, яхшилик атрофга тарқалиб, инсонлар зулматлардан нурга чиқишлари учун одамларга, Аллоҳ таълим берган илмни баён қилиб берасизлар деб олган аҳд-паймондир. Бу айнан элчилар алайҳимуссалоту вассалам ва уларга эргашганларнинг вазифасидир. Аллоҳ таоло шундай деди: «Айтинг: «Менинг йўлим шудир. Мен Аллоҳга даъват қиламан. Мен ва менга эргашган кишилар аниқ ҳужжатга-ишончга эгамиз. (Ҳар қандай шерикдан) Аллоҳни поклайман. (Зеро), мен мушриклардан эмасман»» (Юсуф: 108). Демак, бу Расул соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳамда у кишининг издошлари босиб ўтган йўлдир. Илм, амал ва Аллоҳ азза ва жалланинг йўлига даъват қилиш. Кимда-ким даъват қилишга қодир бўла туриб даъват қилмаса ва илмга эга бўла туриб, уни яширса, ҳадисда келганидек, қиёмат куни оловли юган билан юганланади (Абу Довуд (3658), Термизий (2649), Ибн Можжа (261) ва (266) Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Кимда-ким (билган) бирор илмдан сўралса-ю, уни яширса, Аллоҳ уни қиёмат куни оловдан бўлган юган билан юганлайди». Ибн Можжа (265) Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Кимда-ким Аллоҳ таоло одамларнинг (умумий)-дин ишида фойда етказиши (мумкин) бўлган бирор илмни яширса, Аллоҳ уни қиёмат куни оловдан бўлган юган билан юганлайди»).