Кофирларга қарши уларнинг юртига жиҳод қилиш бил-иттифоқ фарзи кифоядир.
Саид ибн Мусайяб ва ибн Шибрималар кофирларга қарши уларнинг юртида жиҳод қилишни фарзи айн деб билардилар.
Фарзи кифоя, дегани – агар мусулмонлардан бир жамоа уни адо қилса, қолганлардан унинг гуноҳи соқит бўлади. Агар уни ҳеч ким адо этмаса, барча мусулмонлар баробар гуноҳкор бўладилар.
Аллоҳ таоло маъзур тутган шахслар жиҳод қилмасалар гуноҳкор бўлмайдилар.Лоақал йилда бир маротаба жиҳод қилиб туриш керак. Бир йилда бир мартадан кўпроқ жиҳод қилишнинг афзаллиги эcа шак- шубҳасиздир. Агар мусулмонларда уларнинг заифлиги, душманнинг кўп ва қудратли бўлиши каби узрлар бўлиб, мусулмонлар жиҳод бошлагудек бўлсалар, уларни бутунлай йўқ қилиб юборилиш хавфи бўлса у ҳолда мусулмонлар ўзларига куч тўплаб, эъдод қилишлари керак. Агарда уларда бундай узрлар мавжуд бўлмаса, бирон йил жиҳод ва жангдан холи бўлмаслиги лозим.
* Икки ҳарам имоми Жувайний шундай дейди: “Усул олимлари олдида ихтиёр қилинган фикр шудир: “Жиҳод куч билан бўладиган даъватдир. Шунинг учун то ер юзида мусулмон ёки мусолим (мусулмонларга жизя беришга рози бўлган аҳли китоблар) қолмагунича уни имкон борича адо қилиш вожиб бўлади. Жиҳод йилда фақат бир марта қилинади деган қоида йўқ. Балки имкон бўлганда кўпроқ жиҳод қилишдан ожиз қолинмайди”.
* Фақиҳлар: “Ҳеч бўлмаганда йилда бир марта жиҳод учун зоди- роҳила тайёрлаб, аскарларни эъдод қилдириш шартдур”, – дейдилар.
* Ибн Қудома “Муғний” китобида: “Энг оз қилинган жиҳод умматнинг узри бўлгандагина, камида бир йилда бир марта бўлади, акс ҳолда кўпроқ жиҳод қилинади. Чунки у фарзи кифоядир. Фарзи кифоя – қачон зарурат бўлса, уни адо этиш вожибдур”, – дейди.
* Имом Қуртубий тафсирларида: “Душманга қарши йилда ҳеч бўлмаганда бир маротаба ҳужумга бир тоифа мужоҳидларни юбориш имом (амирул-мўъминин) учун вожибдир. Агар иложи бўлса, ўша мужоҳидлар билан бирга ўзи, йўқса ўзига ишончли бўлган бир одамни улар билан бирга чиқарсин. Токи, улар душманга қуйидаги таклифларни қўяди: Исломга кириш ва мусулмонларга озор беришдан тийилиш. Динни қабул қилиб мусулмон бўладилар ёки ўзларини хор билиб, ўз қўллари билан жизя (солиқ) тўлайдилар.”
Жиҳод ёш болага, мажнунга, аёл кишига ва жангдан узрли қоладиган дарди бор беморларга вожиб бўлмайди. Аммо бир кўзи кўр, бош оғриғи, тиш оғриғи, енгил иситмаси бор ва оқсоқ кишиларга ҳам жиҳод вожиб бўлади. Ибн Қудома, “Муғний”.
Уламолар жамоати: Ғазотга чиқиш учун ота-онанинг изни шарт, – дейишади. Бобо ва бувилар ота-она йўқ бўлган ҳолатда уларнинг ўрнида бўладилар.
Агар ота-она фарзандига изн берса-ю, фарзанд жангга кирмасдан олдин фикридан қайтса агар боланинг орқага қайтишида ўзи ёки мол- мулки учун хавф бўлмаса, орқага қайтади.
Агар унинг ортга қайтишида ўзи учун бирор хавф ёки мусулмонларнинг қалби синиб тушкунликка тушиш хавфи бўлса ва ёки жанг бошланиб қолган бўлса фарзанднинг орқага қайтиши ҳаром бўлади. Ибн Қудома, “Муғний”.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай дейди:
$yδθßθçGøùutIø%$# îΑ≡uθøΒr&uρ óΟä3è?uϱtãuρ ö/ä3ã_≡uρø—r&uρ öΝä3çΡ≡uθ÷zÎ)uρ öΝà2äτ!$oΨö/r&uρ öΝä.äτ!$t/#uTM tβ%x. βÎ) ö≅è%
’Îû 7Š$yγÅ_uρ ⎯Ï&Î!θßTMu‘uρ «!$# š∅ÏiΒ Νà6ø‹s9Î) ¡=ymr& !$yγtΡöθ|Êös? ß⎯Å3≈|¡tΒuρ $yδyŠ$|¡x. tβöθt±øƒrB ×οt≈pgÏBuρ
∩⊄⊆∪ š⎥⎫É)Å¡≈xø9$# tΠöθs)ø9$# “ωöκu‰ Ÿω a!$#uρ 3 ⎯ÍνÍö∆r'Î/ a!$# š†ÎAù'tƒ 4©®Lym (#θÝÁ−/utIsù ⎯Ï&Î#‹Î7yTM
“(Эй Муҳаммад) айтинг: “Агар ота-оналарингиз, болаларингиз, ака-укаларингиз, жуфтларингиз, қариндош-уруғларингиз ва касб қилиб топган мол-дунёларингиз, касод бўлиб қолишидан қўрқадиган тижоратларингиз ҳамда яхши кўрадиган уй-жойларингиз сизларга Аллоҳдан, Унинг пайғамбаридан ва Унинг йўлида жиҳод қилишдан суюклироқ бўлса, у ҳолда то Аллоҳ ўз амрини (яъни азобини) келтиргунича кутиб тураверинглар. Аллоҳ итоатсиз қавмни ҳидоят қилмас”. “Тавба” сураси, 24-оят.
Ушбу ояти карима жиҳоддан юз ўгириб, молу дунё, аҳлу аёл ва кўркам бинолардаги гўзал ҳаётга берилиб жиҳодни тарк этувчиларга огоҳлантиришу таҳдид жиҳатидан кифоя қилади.
Аллоҳ таоло яна айтадики:
óΟçFù=s%$ ̄O$# «!$# È≅‹Î6yTM ’Îû (#ρãÏΡ$# â/ä3s9 Ÿ≅ŠÏ% #sŒÎ) ö/ä3s9 $tΒ (#θãΖtΒ#uTM š⎥⎪Ï%©!$# $y㕃r' ̄≈tƒ Íο4θuŠysø9$# ßì≈tFtΒ $yθsù 4 ÍοtÅzFψ$# š∅ÏΒ $u‹÷Ρ‘‰9$# Íο4θu‹ysø9$$Î/ ΟçFÅÊu‘r& 4 ÇÚö‘F{$# ’n<Î) öΑωö7oKó¡o„uρ $VθŠÏ9r& $1/#x‹tã öΝà6ö/jÉ‹yèム(#ρãÏΖs? ωÎ) ∩⊂∇∪ î≅‹Î=s% ωÎ) ÍοtÅzFψ$# ’Îû $u‹÷Ρ‘‰9$#
∩⊂®∪ íƒÏ‰s% &TMó_x« Èe≅à2 4’n?tã a!$#uρ 3 $\↔ø‹x© çνρ”àÒs? Ÿωuρ öΝà2uöxî $·Βöθs%
“Эй мўминлар, сизларга нима бўлдики, Аллоҳ йўлида (жиҳодга) чиқинглар, дейилса, ўз ерингизга (яъни, юртингизга) ёпишиб олдингиз?! Охират (неъматлари)дан юз ўгириб, ҳаёти дунё (лаззатлари)га рози бўлурмисиз?! Охират олдида бу дунё матоси жуда оз нарса-ку?! Агар (жиҳодга) чиқмасангизлар, (Аллоҳ) сизларни аламли азоб билан азоблар ва ўрнингизга бошқа бир қавмни келтирур. Сизлар эса У зотга бирон зиён етказа олмайсиз. Аллоҳ ҳамма нарсага қодирдир”. “Тавба” сураси, 38-39-оятлар.
Жиҳодни ёқтирмасдан, ҳар-хил баҳоналар билан ундан юз ўгириш мўмин-мусулмон учун ҳаромдир. Агар мусулмонлар бошлиғи (имом) бир қавмни тайин қилиб уларни жиҳод қилишга буюрса бу ҳолда имом уларни муайян қилиб буюргани учун, жиҳод фарзи айн бўлиб қолади.
“Тафсири Қуртубий”.
“(Жиҳодга чиқишдан) қолган мунофиқлар Аллоҳнинг пайғамбарига хилоф қилиб қолганларидан хурсанд бўлдилар ва молу жонлари билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилишни истамадилар ҳамда (бир-бирларига): “Бу иссиқда урушга чиқманглар”, дедилар. Айтинг (эй Муҳаммад): “Агар улар англай олсалар жаҳаннам оташи янада иссиқроқдир”. Бас, ўзларининг касб қилган нарсалари (яъни, кофирликни танлаганлари) жазосига (бу дунёда) озгина кулсинлар, (сўнгра охиратда) кўп – абадий йиғласинлар! Энди агар Аллоҳ сизни (Табук жангидан) қайтариб, улардан бирон тоифага (рўбарў) қилса бас, улар сиздан (бундан буён бўладиган ғазотларга) чиқиш учун изн сўрасалар, айтингки: “Мен билан ҳаргиз чиқмайсизлар ва мен билан бирга бирон душманга қарши жанг ҳам қилмайсизлар. Чунки сизлар аввал-бошда чиқмай ўтиришга рози бўлдингиз, бас, яна қолгувчи кимсалар билан бирга ўтираверинглар”. Улардан биронтаси ўлса, зинҳор унинг (жаноза) намозини ўқиманг ва қабри устига ҳам бориб турманг! Чунки улар Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига кофир бўлдилар ва итоатсиз ҳолларида ўлдилар”. “Тавба” сураси, 81-84-оятлар.
Жиҳодга чиқмаган, унинг учун молларини сарфлашни истамаган ва яна ўзгаларни жиҳоддан тўсиш учун ҳаракат қилган одамлар учун – бу қандай ҳам қаттиқ ваъийд, катта шармандалик ва аламли мусибатдир! Гарчи ушбу оятлар Табук ғазотига чиқмаган муайян бир мунофиқлар ҳақида нозил бўлган бўлса ҳам. Бу оятларда ўша мунофиқлар феълини қилган ва жиҳод қилишдан қочиб турли хил далилу ҳужжат ва баҳоналар истаган ҳар бир шахс учун таҳдид ва ваъийдлар бордир.
Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
َم ْن َم ا َت َو َل ْم َي ْغ ُز ، َو َل ْم ُي َح ِّد ْث ِب ِه َن ْف َس ُه ، َم ا َت َع َل ى شُ ْع َب ٍة ِم ْن ِن َف ا ٍق ...
“Кимки, умрида бирон марта ғазотга қатнашмай ёки ғазотни кўнглига солмай оламдан ўтса, мунофиқлик тармоқларидан бирида ўлибди”, – дедилар.
“Эй мўминлар, сизларга нима бўлдики, Аллоҳ йўлида (жиҳодга) чиқинглар, дейилса, ўз ерингизга (яъни юртингизга) ёпишиб олдингиз?! Охират (неъматлари)дан юз ўгириб, ҳаёти дунё (лаззатлари)га рози бўлурмисиз?! Охират олдида бу дунё матосижуда оз нарса-ку?!”. “Тавба” сураси, 38-оят.