Ассаламу алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ! Ҳурматли биродаримиз Ulugbek! Аллоҳ сиздан рози бўлсин ва Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ қилсин! Саволларингизга баҳоли қудрат жавоб беришга ҳаракат қиламиз. Cаволингиз матнини ўз ҳолича келтирмоқдамиз:
Assalamu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu! Xurmatlik, Abu Muhammad! Shayx Ahmad Diidat (Janubiy Afrikalik), shayx Xolid Yosin (Avstraliyalik), Shayx Zakir Naik (Xindistonlik), shayx Yusuf Estes (Amerikalik), shu insonlarga ergashishni niyat qildim. Bular Amerikada da'vatchilar (Shayx Xolid Yosin Avstraliyada). Bularning orqasidan ko'pchilik boshqa dindagilar islomni qa'bul qilishgan. Men ham shu yo'lni tutsam bo'ladimi? Men “...”daman. Lekin bilimim jusa sayoz hali. Iltimos, javob bering!
Ҳурматли биродаримиз Улуғбек! Албатта Аллоҳнинг динига даъват исломдаги умумий фарз амаллардан ҳисобланади. Сиз юқорида зикр қилган шайхлар ҳам ислом учун эътиборга лойиқ ишларни қилишган. Уларнинг даъватлари сабабли минглаб гумроҳ одамлар ҳидоят йўлини топишган. Даъват - амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар ишлари ҳар бир замонда ўз вожиблигини сақлаб келган. Лекин исломдаги баъзи (муҳкам) ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Мисол учун намоз сафар макони ва хатар замонида қаср қилиб ўқилади, рамазон рўзаси ҳам сафарда ва касал пайтда фарз бўлмайди ва ҳоказо. Худди шунингдек даъват ишлари ҳам баъзи макон ва замонда энг биринчи даражали ишлардан бўлса, баъзи макон ва замонларда эса нафл ишлардан бўлиши мумкин. Баъзида эса ҳатто мамнуъ-қайтарилган ишлардан бўлиши ҳам мумкин.
Бунга мисол, мужоҳидлардан бири муҳим жиҳодий топшириқ билан (разведка, истихборот, махфий амалиётлар ва ҳоказо) кофирлар ичида ишлаётган бўлса, бу ҳолда кофирларни исломга даъват қилиш мамнуъ бўлади. Чунки у ўзининг мусулмонларга алоқадорлигини сездирмаслиги лозим бўлади, акс ҳолда қўлга тушиши, мусулмонларга оид сирлар ошкор бўлиши, ойлаб-йиллаб режалаштирилган амалиётлар барбод бўлиши ёки бошқа зарарлар бўлиши мумкин. Шунинг учун бундай мужоҳидга ўзининг суюкли дини бўлмиш исломга даъват қилиш ҳам вақтинча қайтарилган ишлардан бўлиши мумкин. Яъни, аввал эслаганимиздек баъзи ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Албатта шу ергача бўлган сўзлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ҳукмлар ҳам ўзгариши мумкинлигига оиддир.
Энди сизнинг саволингизга келадиган бўлсак, унинг ҳукми ҳам замон ва маконга қараб ўзгаради. Бу жиҳоднинг фарзи айнлигига боғлиқ масаладир. Шунинг учун аввал жиҳод қачон фарзи айн бўлишини эслаб ўтишимиз афзал бўлади. Аҳли сунна вал-жамоа уламоларининг ижмоъсига кўра 3 та ҳолатда мусулмонларга жиҳод фарзи айн бўлади.
Мусулмонлар лашкари душманга ҳарб майдонида рўбарў бўлганда
Мусулмонлар имоми мусулмонларни жангга чақирганда.
Мусулмонлар ерига душман бостириб кирганда ёки шу мақсадда яқинлашганда.
Бу ерда 3-ҳолатни назарда тутган ҳолда айта оламизки, бутун дунёдаги мусулмонларга бундан уч аср муқаддам жиҳод фарзи айн бўлган, яъни Андалус ерларига кофирлар кириб келган биринчи кундан буён. Ҳозирги кунда эса кофирлар топтамаган бирон бир мусулмонлар юрти қолмади ҳисоб. Бу фарзият то-ки мусулмонлар ўз ерларидан кофирларни ҳайдаб чиқариб, ҳамма ислом юртлари бутунлай кофирлар ҳукмидан озод бўлмагунча мусулмонлардан соқит бўлмайди.
Шу ўринда фарзи айн ва фарзи кифоя деган тушунчаларни ҳам яхши тушуниш керак. Фарзи кифоя ибодатлар мусулмонларнинг баъзилари адо этиши билан бошқалардан соқит бўлиши мумкин. Агар уни ҳеч ким бажармаса ҳамма бирдек гуноҳкор бўлади. Фарзи айн ибодатни эса ҳамма адо этиши фарз бўлади. Бировнинг ибодати биров учун кифоя бўлмайди, балки ҳар инсоннинг ўзи (“айн”) бу ибодатга мукаллаф бўлади.
Ғарната (Андалус) қўлдан кетишидан олдин ҳамма ислом ерлари мусулмонларнинг ўзларида эди. Шунда ҳам мусулмонлар ҳеч бўлмаганда йилда бир марта талаб (ҳужум) жиҳоди қилиб, исломни ер юзига ёяр эдилар. Бу фарзи кифоя жиҳоди эди. У пайтда жиҳод қилишдан олдин кофир мамлакатларни даъват қилиб, ислом билан таништириш вожиботи бор эди ва бу жиҳод шартларидан ҳисобланарди. Жиҳод фарзи айн бўлганда эса ҳеч нарса шарт қилинмайди. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодий ишлар билан шуғулланмасдан бошқа ишларга чалғиган инсон гуноҳкор-ғофил инсон ҳисобланади. Жиҳод фарзи айн бўлганда мусулмонларнинг бирдан-бир мақсади кофирларни ислом юртларидан қувиб чиқариш бўлиши керак. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодни ташлаб, илм олиш, илм бериш, даъват қилиш ва бошқа диний ишларни биринчи ўринга қўйишлик жуда катта хато бўлади. Бу ишлар жиҳод билан бирга олиб борилсагина мақсадга мувофиқ бўлади. Жиҳод фарзи айн бўлганда кофирларнинг юртларига фақат (мужоҳидлар амири топшириғи билан) жиҳодий мақсадлардагина бориш жоиз бўлади. Исломий мамлакатлар мусулмонларнинг умумий уйидир. Чунки “Мўъминлар бир жасаддирлар”.
Энди фараз қилинг, уйингизга қароқчи бостириб кириб, мол-мулкингизни талон-тарож қилса, яқинларингизни ўлдирса, номусларингизни топтаб турса-ю, сиз унинг калласини олиш ўрнига унга чиройли ваъз-насиҳатлар қилиб турсангиз, у эса тиржайиб ўз ифлос ишини давом эттираверса-ю, сиз яна уни исломга даъват қилиб тураверсангиз тўғри бўладими?! Албатта тўғри бўлмайди. Ундай қилгандан кўра кучи етмаса ҳам қароқчи билан олишиб ўлган яхши бўлади. Ҳатто ўзининг арзимас мол-мулкини ҳимоя қилиб ўлган одамга Росулуллоҳ шаҳидлик муждасини берганлар. Энди бу ёқда ислом юртлари, қадриятлари, номуслар, мусулмон жонлари ва буюк дин топталиб турганда, уни ҳимоя қилиш ўрнига илм, даъват каби ишларни биринчи ўринга қўйишлик шайтоннинг ҳийлаларига алданишдан бошқа нарса эмас. Чунки шайтон инсонни даражаси юксак ва вожиботи улуғ бўлган ишдан қайтара олмаса, бу ишдан даражаси қуйироқ ишлар билан чалғитишга ҳаракат қилади, ҳатто бу билан исломга фойда келса ҳам, ҳар ҳолда умумий фойдани камайтиришга ҳаракат қилади.
Биродарим Улуғбек, шуни билингки, Аллоҳ бизнинг амалларимизга муҳтож эмас. Албатта ҳар бир киши амал қилишга муҳтождир, чунки бу ерда жаннат ва дўзах масаласи турибди. Бу эса ҳазилакам масала эмас. Салафлар ичида дўзахни эслаб йиғлайвериб кўзлари кўр бўлиб қолган инсонлар бор. Шунинг учун ўзимизни Аллоҳнинг азобидан қутқаришимиз керак ва бу биринчи масаладир. Бизнинг амаллармизга на Аллоҳ, на ислом ва на мусулмонлар муҳтож эмас.
Имом Байҳақий ва Ал-Ҳоким Башир ибн ал-Хассосиядан:
أَتَيتُ رسولَ الله لأَبايعَهُ علي الإسلام. فاشترطَ عَلَيَّ: تشهدُ أنْ لا إله إلا الله، وأنّ محمداً عبده ورسوله، و تصلّي الخمسَ، وتصومُ رمضان، و تجاهدُ في سبيل الله…
قلت: يارسولَ الله: أمّا اثنتان فلا أَطيقُهما: الزكاة، لأنه ليسَ لي إلاعَشْرُ ذودٍ، هُنَّ رِسْلُ أهلي و حُمولَتُهم. وأمّا الجهادُ فإنهم يزعمون أنه مَنْ وَلَّيَ فقد باءَ بغضبٍ من الله، وأخافُ إن حضرني قتال كرهْتُ الموت، وخَشَعْت نفسي.
فقبضَ رسولُ الله يَدَه، ثم حَرَّكها، ثم قال: لا صَدَقَة، ولاجهاد، فبماذا تدخلُ الجنة؟
قالت: يارسولَ الله: أبايعُك، فبَايعَني عليهن كُلِّهِنّ.
«Байъат қилиш учун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдим. У киши менга шарт қўйдилар:
– Аллоҳдан ўзга илоҳ – маъбуд йўқ, Муҳаммад Унинг бандаси ва росулидир – деб гувоҳлик берасан, беш вақт намоз ўқийсан, рамазон ойи рўзасини тутасан, закот берасан, ҳаж қиласан ва Аллоҳ йўлида жиҳод қиласан, – дедилар.
– Ё Росулуллоҳ, иккитасини қила олмайман, - закот беролмайман, чунки менда фақатгина ўнта туя бор, у ҳам бўлса аҳлу аёлимнинг ризқи ва маркабидир ва жиҳод қила олмайман, - дедим.
Айтдиларки:
– Кимки ундан орқа ўгирса (яъни қочса) Аллоҳнинг ғазабига учрайди.
– Агар жиҳодга дучор бўлиб қолсам, ўлиб кетишни истамайман,– дедим.
Росулуллоҳ қўлларини мендан тортиб, силтадилар-да дедилар:
– Садақасиз, жиҳодсиз қандай қилиб жаннатга кирасан?
– Ё Росулуллоҳ, ундай бўлса ҳаммасига байъат бераман, – дедим.
(Бошқа бир ривоятда: «Эй Башир жиҳод ва садақасиз қандай жаннатга кирасан» деб уч марта такрорладилар.)
Мен бу ишларнинг барчасига байъат бердим.[1]»
Муҳаддисларнинг қавлига кўра бу ҳадис жиҳод фарзи кифоя бўлгандаги ҳолат ҳақидадир. Энди жиҳод фарзи айн бўлгандаги ҳолатни қандай тасаввур қилиш мумкин. Биродарим сиз энди ўзингизга савол бериб кўринг: «Эй нафсим, жиҳод фарзи кифоя бўлганда жиҳод қилмасдан жаннатга кириш маҳол экан, сен жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодсиз қандай жаннатга кирмоқчисан!?»
Аллоҳ таоло айтади:
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир «тижорат»ни кўрсатайми? (Ўша «тижорат» мана будир) — Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши (иш)дир.” Саф сураси 10-11-оятлар маъноси.
Энди илм, даъват ва бошқа диний ишлар ҳам жиҳод турларидандир, деган гапга тўхталадиган бўлсак, тўғри бу ишларни ҳам баъзи уламолар “жиҳод турларидандир” дейишган. Лекин бу гапга ҳам фақат жиҳод фарзи кифоя бўлгандагина қўшилиш мумкин. Жиҳод фарзи кифоя бўлганда эса “жиҳод”, “Фисабилиллаҳ” калималаридан фақат ва фақат “қитол”, яъни қўлга қурол олиб жиҳод қилишлик тушунилади, ундан бошқа нарса эмас. Бунга уламолар ижмоъ қилишган.
Ҳурматли биродарим Улуғбек! Саволларингизга илм аҳллари ва мўътабар китобларга мурожаат қилган ҳолда баҳоли қудрат жавоб бердик. Агар жавобимиз сизни қониқтирган бўлса, Аллоҳга ҳамду-санолар айтамиз. Жавобларимизга қониқмаган ёки тушунмаган бўлсангиз яна саволлар беришингиз мумкин.
Аллоҳ таолодан динига нусрат беришини, мужоҳид аскарларига иззат беришини ва душманларига зиллат беришини сўраймиз!
Assalamu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu! Xurmatlik, Abu Muhammad! Shayx Ahmad Diidat (Janubiy Afrikalik), shayx Xolid Yosin (Avstraliyalik), Shayx Zakir Naik (Xindistonlik), shayx Yusuf Estes (Amerikalik), shu insonlarga ergashishni niyat qildim. Bular Amerikada da'vatchilar (Shayx Xolid Yosin Avstraliyada). Bularning orqasidan ko'pchilik boshqa dindagilar islomni qa'bul qilishgan. Men ham shu yo'lni tutsam bo'ladimi? Men “...”daman. Lekin bilimim jusa sayoz hali. Iltimos, javob bering!
Ҳурматли биродаримиз Улуғбек! Албатта Аллоҳнинг динига даъват исломдаги умумий фарз амаллардан ҳисобланади. Сиз юқорида зикр қилган шайхлар ҳам ислом учун эътиборга лойиқ ишларни қилишган. Уларнинг даъватлари сабабли минглаб гумроҳ одамлар ҳидоят йўлини топишган. Даъват - амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар ишлари ҳар бир замонда ўз вожиблигини сақлаб келган. Лекин исломдаги баъзи (муҳкам) ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Мисол учун намоз сафар макони ва хатар замонида қаср қилиб ўқилади, рамазон рўзаси ҳам сафарда ва касал пайтда фарз бўлмайди ва ҳоказо. Худди шунингдек даъват ишлари ҳам баъзи макон ва замонда энг биринчи даражали ишлардан бўлса, баъзи макон ва замонларда эса нафл ишлардан бўлиши мумкин. Баъзида эса ҳатто мамнуъ-қайтарилган ишлардан бўлиши ҳам мумкин.
Бунга мисол, мужоҳидлардан бири муҳим жиҳодий топшириқ билан (разведка, истихборот, махфий амалиётлар ва ҳоказо) кофирлар ичида ишлаётган бўлса, бу ҳолда кофирларни исломга даъват қилиш мамнуъ бўлади. Чунки у ўзининг мусулмонларга алоқадорлигини сездирмаслиги лозим бўлади, акс ҳолда қўлга тушиши, мусулмонларга оид сирлар ошкор бўлиши, ойлаб-йиллаб режалаштирилган амалиётлар барбод бўлиши ёки бошқа зарарлар бўлиши мумкин. Шунинг учун бундай мужоҳидга ўзининг суюкли дини бўлмиш исломга даъват қилиш ҳам вақтинча қайтарилган ишлардан бўлиши мумкин. Яъни, аввал эслаганимиздек баъзи ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Албатта шу ергача бўлган сўзлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ҳукмлар ҳам ўзгариши мумкинлигига оиддир.
Энди сизнинг саволингизга келадиган бўлсак, унинг ҳукми ҳам замон ва маконга қараб ўзгаради. Бу жиҳоднинг фарзи айнлигига боғлиқ масаладир. Шунинг учун аввал жиҳод қачон фарзи айн бўлишини эслаб ўтишимиз афзал бўлади. Аҳли сунна вал-жамоа уламоларининг ижмоъсига кўра 3 та ҳолатда мусулмонларга жиҳод фарзи айн бўлади.
Мусулмонлар лашкари душманга ҳарб майдонида рўбарў бўлганда
Мусулмонлар имоми мусулмонларни жангга чақирганда.
Мусулмонлар ерига душман бостириб кирганда ёки шу мақсадда яқинлашганда.
Бу ерда 3-ҳолатни назарда тутган ҳолда айта оламизки, бутун дунёдаги мусулмонларга бундан уч аср муқаддам жиҳод фарзи айн бўлган, яъни Андалус ерларига кофирлар кириб келган биринчи кундан буён. Ҳозирги кунда эса кофирлар топтамаган бирон бир мусулмонлар юрти қолмади ҳисоб. Бу фарзият то-ки мусулмонлар ўз ерларидан кофирларни ҳайдаб чиқариб, ҳамма ислом юртлари бутунлай кофирлар ҳукмидан озод бўлмагунча мусулмонлардан соқит бўлмайди.
Шу ўринда фарзи айн ва фарзи кифоя деган тушунчаларни ҳам яхши тушуниш керак. Фарзи кифоя ибодатлар мусулмонларнинг баъзилари адо этиши билан бошқалардан соқит бўлиши мумкин. Агар уни ҳеч ким бажармаса ҳамма бирдек гуноҳкор бўлади. Фарзи айн ибодатни эса ҳамма адо этиши фарз бўлади. Бировнинг ибодати биров учун кифоя бўлмайди, балки ҳар инсоннинг ўзи (“айн”) бу ибодатга мукаллаф бўлади.
Ғарната (Андалус) қўлдан кетишидан олдин ҳамма ислом ерлари мусулмонларнинг ўзларида эди. Шунда ҳам мусулмонлар ҳеч бўлмаганда йилда бир марта талаб (ҳужум) жиҳоди қилиб, исломни ер юзига ёяр эдилар. Бу фарзи кифоя жиҳоди эди. У пайтда жиҳод қилишдан олдин кофир мамлакатларни даъват қилиб, ислом билан таништириш вожиботи бор эди ва бу жиҳод шартларидан ҳисобланарди. Жиҳод фарзи айн бўлганда эса ҳеч нарса шарт қилинмайди. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодий ишлар билан шуғулланмасдан бошқа ишларга чалғиган инсон гуноҳкор-ғофил инсон ҳисобланади. Жиҳод фарзи айн бўлганда мусулмонларнинг бирдан-бир мақсади кофирларни ислом юртларидан қувиб чиқариш бўлиши керак. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодни ташлаб, илм олиш, илм бериш, даъват қилиш ва бошқа диний ишларни биринчи ўринга қўйишлик жуда катта хато бўлади. Бу ишлар жиҳод билан бирга олиб борилсагина мақсадга мувофиқ бўлади. Жиҳод фарзи айн бўлганда кофирларнинг юртларига фақат (мужоҳидлар амири топшириғи билан) жиҳодий мақсадлардагина бориш жоиз бўлади. Исломий мамлакатлар мусулмонларнинг умумий уйидир. Чунки “Мўъминлар бир жасаддирлар”.
Энди фараз қилинг, уйингизга қароқчи бостириб кириб, мол-мулкингизни талон-тарож қилса, яқинларингизни ўлдирса, номусларингизни топтаб турса-ю, сиз унинг калласини олиш ўрнига унга чиройли ваъз-насиҳатлар қилиб турсангиз, у эса тиржайиб ўз ифлос ишини давом эттираверса-ю, сиз яна уни исломга даъват қилиб тураверсангиз тўғри бўладими?! Албатта тўғри бўлмайди. Ундай қилгандан кўра кучи етмаса ҳам қароқчи билан олишиб ўлган яхши бўлади. Ҳатто ўзининг арзимас мол-мулкини ҳимоя қилиб ўлган одамга Росулуллоҳ шаҳидлик муждасини берганлар. Энди бу ёқда ислом юртлари, қадриятлари, номуслар, мусулмон жонлари ва буюк дин топталиб турганда, уни ҳимоя қилиш ўрнига илм, даъват каби ишларни биринчи ўринга қўйишлик шайтоннинг ҳийлаларига алданишдан бошқа нарса эмас. Чунки шайтон инсонни даражаси юксак ва вожиботи улуғ бўлган ишдан қайтара олмаса, бу ишдан даражаси қуйироқ ишлар билан чалғитишга ҳаракат қилади, ҳатто бу билан исломга фойда келса ҳам, ҳар ҳолда умумий фойдани камайтиришга ҳаракат қилади.
Биродарим Улуғбек, шуни билингки, Аллоҳ бизнинг амалларимизга муҳтож эмас. Албатта ҳар бир киши амал қилишга муҳтождир, чунки бу ерда жаннат ва дўзах масаласи турибди. Бу эса ҳазилакам масала эмас. Салафлар ичида дўзахни эслаб йиғлайвериб кўзлари кўр бўлиб қолган инсонлар бор. Шунинг учун ўзимизни Аллоҳнинг азобидан қутқаришимиз керак ва бу биринчи масаладир. Бизнинг амаллармизга на Аллоҳ, на ислом ва на мусулмонлар муҳтож эмас.
Имом Байҳақий ва Ал-Ҳоким Башир ибн ал-Хассосиядан:
أَتَيتُ رسولَ الله لأَبايعَهُ علي الإسلام. فاشترطَ عَلَيَّ: تشهدُ أنْ لا إله إلا الله، وأنّ محمداً عبده ورسوله، و تصلّي الخمسَ، وتصومُ رمضان، و تجاهدُ في سبيل الله…
قلت: يارسولَ الله: أمّا اثنتان فلا أَطيقُهما: الزكاة، لأنه ليسَ لي إلاعَشْرُ ذودٍ، هُنَّ رِسْلُ أهلي و حُمولَتُهم. وأمّا الجهادُ فإنهم يزعمون أنه مَنْ وَلَّيَ فقد باءَ بغضبٍ من الله، وأخافُ إن حضرني قتال كرهْتُ الموت، وخَشَعْت نفسي.
فقبضَ رسولُ الله يَدَه، ثم حَرَّكها، ثم قال: لا صَدَقَة، ولاجهاد، فبماذا تدخلُ الجنة؟
قالت: يارسولَ الله: أبايعُك، فبَايعَني عليهن كُلِّهِنّ.
«Байъат қилиш учун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдим. У киши менга шарт қўйдилар:
– Аллоҳдан ўзга илоҳ – маъбуд йўқ, Муҳаммад Унинг бандаси ва росулидир – деб гувоҳлик берасан, беш вақт намоз ўқийсан, рамазон ойи рўзасини тутасан, закот берасан, ҳаж қиласан ва Аллоҳ йўлида жиҳод қиласан, – дедилар.
– Ё Росулуллоҳ, иккитасини қила олмайман, - закот беролмайман, чунки менда фақатгина ўнта туя бор, у ҳам бўлса аҳлу аёлимнинг ризқи ва маркабидир ва жиҳод қила олмайман, - дедим.
Айтдиларки:
– Кимки ундан орқа ўгирса (яъни қочса) Аллоҳнинг ғазабига учрайди.
– Агар жиҳодга дучор бўлиб қолсам, ўлиб кетишни истамайман,– дедим.
Росулуллоҳ қўлларини мендан тортиб, силтадилар-да дедилар:
– Садақасиз, жиҳодсиз қандай қилиб жаннатга кирасан?
– Ё Росулуллоҳ, ундай бўлса ҳаммасига байъат бераман, – дедим.
(Бошқа бир ривоятда: «Эй Башир жиҳод ва садақасиз қандай жаннатга кирасан» деб уч марта такрорладилар.)
Мен бу ишларнинг барчасига байъат бердим.[1]»
Муҳаддисларнинг қавлига кўра бу ҳадис жиҳод фарзи кифоя бўлгандаги ҳолат ҳақидадир. Энди жиҳод фарзи айн бўлгандаги ҳолатни қандай тасаввур қилиш мумкин. Биродарим сиз энди ўзингизга савол бериб кўринг: «Эй нафсим, жиҳод фарзи кифоя бўлганда жиҳод қилмасдан жаннатга кириш маҳол экан, сен жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодсиз қандай жаннатга кирмоқчисан!?»
Аллоҳ таоло айтади:
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир «тижорат»ни кўрсатайми? (Ўша «тижорат» мана будир) — Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши (иш)дир.” Саф сураси 10-11-оятлар маъноси.
Энди илм, даъват ва бошқа диний ишлар ҳам жиҳод турларидандир, деган гапга тўхталадиган бўлсак, тўғри бу ишларни ҳам баъзи уламолар “жиҳод турларидандир” дейишган. Лекин бу гапга ҳам фақат жиҳод фарзи кифоя бўлгандагина қўшилиш мумкин. Жиҳод фарзи кифоя бўлганда эса “жиҳод”, “Фисабилиллаҳ” калималаридан фақат ва фақат “қитол”, яъни қўлга қурол олиб жиҳод қилишлик тушунилади, ундан бошқа нарса эмас. Бунга уламолар ижмоъ қилишган.
Ҳурматли биродарим Улуғбек! Саволларингизга илм аҳллари ва мўътабар китобларга мурожаат қилган ҳолда баҳоли қудрат жавоб бердик. Агар жавобимиз сизни қониқтирган бўлса, Аллоҳга ҳамду-санолар айтамиз. Жавобларимизга қониқмаган ёки тушунмаган бўлсангиз яна саволлар беришингиз мумкин.
Аллоҳ таолодан динига нусрат беришини, мужоҳид аскарларига иззат беришини ва душманларига зиллат беришини сўраймиз!
Фикрингларни кутиб қоламан!
Ва алайкумус салам, биродар Salafiy.uz!
Сизни тушунмадим!? Ҳақиқатда салафларни йўлига эргашганмисиз, ёки бу ерга фитна қилиш учун кирдингизми?
Агар ҳақиқатда салафий бўлсангиз, кимдан илм олинади, уламолар ким, кимдан фатво сўралади ва кимга эргашилади мавзусидаги мақолаларни ўқиб чиқинг! Бу ерга асоссиз гапларни қўйишингиз яхши эмас, сиз ҳар кимдан ҳар нарсани ўқийверишингиз жоиз эмас. Сиз келтирган жавобда Аҳли сунна олимларининг илм олиш, даъват қилиш ҳақидаги насиҳатларини қоралаш билан, уларга таъна етказиш ҳиди келиб турибди. Сиз бундай сайтлардан юз ўгиринг! Аллоҳ бизга ва сизга тавфиқ берсин!
Агар салафийлик "маскасини" кийиб олиб, салафлар йўлига қарши юрадиганлардан бўлсангиз, агар илм олишни хоҳламайдиган, масалани олимларга қайтаришни хоҳламаган ва ҳавою нафсини ўзи учун муфтий қилганлардан бири бўлсангиз, сизга ҳеч қандай далиллар кори-хайр қилмайди. Бир одам билмасдан хато қилса, у бир дона ҳужжат билан ҳаққа эргашади. Ўзига ҳавою-нафсини йўлбошчи қилган одамга юзта ҳужжат ҳам ҳақни танишлигига кифоя қилмайди. Аллоҳ тавфиқ берсин!
Сизни тушунмадим!? Ҳақиқатда салафларни йўлига эргашганмисиз, ёки бу ерга фитна қилиш учун кирдингизми?
Агар ҳақиқатда салафий бўлсангиз, кимдан илм олинади, уламолар ким, кимдан фатво сўралади ва кимга эргашилади мавзусидаги мақолаларни ўқиб чиқинг! Бу ерга асоссиз гапларни қўйишингиз яхши эмас, сиз ҳар кимдан ҳар нарсани ўқийверишингиз жоиз эмас. Сиз келтирган жавобда Аҳли сунна олимларининг илм олиш, даъват қилиш ҳақидаги насиҳатларини қоралаш билан, уларга таъна етказиш ҳиди келиб турибди. Сиз бундай сайтлардан юз ўгиринг! Аллоҳ бизга ва сизга тавфиқ берсин!
Агар салафийлик "маскасини" кийиб олиб, салафлар йўлига қарши юрадиганлардан бўлсангиз, агар илм олишни хоҳламайдиган, масалани олимларга қайтаришни хоҳламаган ва ҳавою нафсини ўзи учун муфтий қилганлардан бири бўлсангиз, сизга ҳеч қандай далиллар кори-хайр қилмайди. Бир одам билмасдан хато қилса, у бир дона ҳужжат билан ҳаққа эргашади. Ўзига ҳавою-нафсини йўлбошчи қилган одамга юзта ҳужжат ҳам ҳақни танишлигига кифоя қилмайди. Аллоҳ тавфиқ берсин!
Ассаламу алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ! Ҳурматли биродаримиз Ulugbek! Аллоҳ сиздан рози бўлсин ва Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ қилсин! Саволларингизга баҳоли қудрат жавоб беришга ҳаракат қиламиз. Cаволингиз матнини ўз ҳолича келтирмоқдамиз:
Assalamu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu! Xurmatlik, Abu Muhammad! Shayx Ahmad Diidat (Janubiy Afrikalik), shayx Xolid Yosin (Avstraliyalik), Shayx Zakir Naik (Xindistonlik), shayx Yusuf Estes (Amerikalik), shu insonlarga ergashishni niyat qildim. Bular Amerikada da'vatchilar (Shayx Xolid Yosin Avstraliyada). Bularning orqasidan ko'pchilik boshqa dindagilar islomni qa'bul qilishgan. Men ham shu yo'lni tutsam bo'ladimi? Men “...”daman. Lekin bilimim jusa sayoz hali. Iltimos, javob bering!
Ҳурматли биродаримиз Улуғбек! Албатта Аллоҳнинг динига даъват исломдаги умумий фарз амаллардан ҳисобланади. Сиз юқорида зикр қилган шайхлар ҳам ислом учун эътиборга лойиқ ишларни қилишган. Уларнинг даъватлари сабабли минглаб гумроҳ одамлар ҳидоят йўлини топишган. Даъват - амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар ишлари ҳар бир замонда ўз вожиблигини сақлаб келган. Лекин исломдаги баъзи (муҳкам) ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Мисол учун намоз сафар макони ва хатар замонида қаср қилиб ўқилади, рамазон рўзаси ҳам сафарда ва касал пайтда фарз бўлмайди ва ҳоказо. Худди шунингдек даъват ишлари ҳам баъзи макон ва замонда энг биринчи даражали ишлардан бўлса, баъзи макон ва замонларда эса нафл ишлардан бўлиши мумкин. Баъзида эса ҳатто мамнуъ-қайтарилган ишлардан бўлиши ҳам мумкин.
Бунга мисол, мужоҳидлардан бири муҳим жиҳодий топшириқ билан (разведка, истихборот, махфий амалиётлар ва ҳоказо) кофирлар ичида ишлаётган бўлса, бу ҳолда кофирларни исломга даъват қилиш мамнуъ бўлади. Чунки у ўзининг мусулмонларга алоқадорлигини сездирмаслиги лозим бўлади, акс ҳолда қўлга тушиши, мусулмонларга оид сирлар ошкор бўлиши, ойлаб-йиллаб режалаштирилган амалиётлар барбод бўлиши ёки бошқа зарарлар бўлиши мумкин. Шунинг учун бундай мужоҳидга ўзининг суюкли дини бўлмиш исломга даъват қилиш ҳам вақтинча қайтарилган ишлардан бўлиши мумкин. Яъни, аввал эслаганимиздек баъзи ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Албатта шу ергача бўлган сўзлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ҳукмлар ҳам ўзгариши мумкинлигига оиддир.
Энди сизнинг саволингизга келадиган бўлсак, унинг ҳукми ҳам замон ва маконга қараб ўзгаради. Бу жиҳоднинг фарзи айнлигига боғлиқ масаладир. Шунинг учун аввал жиҳод қачон фарзи айн бўлишини эслаб ўтишимиз афзал бўлади. Аҳли сунна вал-жамоа уламоларининг ижмоъсига кўра 3 та ҳолатда мусулмонларга жиҳод фарзи айн бўлади.
Мусулмонлар лашкари душманга ҳарб майдонида рўбарў бўлганда
Мусулмонлар имоми мусулмонларни жангга чақирганда.
Мусулмонлар ерига душман бостириб кирганда ёки шу мақсадда яқинлашганда.
Бу ерда 3-ҳолатни назарда тутган ҳолда айта оламизки, бутун дунёдаги мусулмонларга бундан уч аср муқаддам жиҳод фарзи айн бўлган, яъни Андалус ерларига кофирлар кириб келган биринчи кундан буён. Ҳозирги кунда эса кофирлар топтамаган бирон бир мусулмонлар юрти қолмади ҳисоб. Бу фарзият то-ки мусулмонлар ўз ерларидан кофирларни ҳайдаб чиқариб, ҳамма ислом юртлари бутунлай кофирлар ҳукмидан озод бўлмагунча мусулмонлардан соқит бўлмайди.
Шу ўринда фарзи айн ва фарзи кифоя деган тушунчаларни ҳам яхши тушуниш керак. Фарзи кифоя ибодатлар мусулмонларнинг баъзилари адо этиши билан бошқалардан соқит бўлиши мумкин. Агар уни ҳеч ким бажармаса ҳамма бирдек гуноҳкор бўлади. Фарзи айн ибодатни эса ҳамма адо этиши фарз бўлади. Бировнинг ибодати биров учун кифоя бўлмайди, балки ҳар инсоннинг ўзи (“айн”) бу ибодатга мукаллаф бўлади.
Ғарната (Андалус) қўлдан кетишидан олдин ҳамма ислом ерлари мусулмонларнинг ўзларида эди. Шунда ҳам мусулмонлар ҳеч бўлмаганда йилда бир марта талаб (ҳужум) жиҳоди қилиб, исломни ер юзига ёяр эдилар. Бу фарзи кифоя жиҳоди эди. У пайтда жиҳод қилишдан олдин кофир мамлакатларни даъват қилиб, ислом билан таништириш вожиботи бор эди ва бу жиҳод шартларидан ҳисобланарди. Жиҳод фарзи айн бўлганда эса ҳеч нарса шарт қилинмайди. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодий ишлар билан шуғулланмасдан бошқа ишларга чалғиган инсон гуноҳкор-ғофил инсон ҳисобланади. Жиҳод фарзи айн бўлганда мусулмонларнинг бирдан-бир мақсади кофирларни ислом юртларидан қувиб чиқариш бўлиши керак. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодни ташлаб, илм олиш, илм бериш, даъват қилиш ва бошқа диний ишларни биринчи ўринга қўйишлик жуда катта хато бўлади. Бу ишлар жиҳод билан бирга олиб борилсагина мақсадга мувофиқ бўлади. Жиҳод фарзи айн бўлганда кофирларнинг юртларига фақат (мужоҳидлар амири топшириғи билан) жиҳодий мақсадлардагина бориш жоиз бўлади. Исломий мамлакатлар мусулмонларнинг умумий уйидир. Чунки “Мўъминлар бир жасаддирлар”.
Энди фараз қилинг, уйингизга қароқчи бостириб кириб, мол-мулкингизни талон-тарож қилса, яқинларингизни ўлдирса, номусларингизни топтаб турса-ю, сиз унинг калласини олиш ўрнига унга чиройли ваъз-насиҳатлар қилиб турсангиз, у эса тиржайиб ўз ифлос ишини давом эттираверса-ю, сиз яна уни исломга даъват қилиб тураверсангиз тўғри бўладими?! Албатта тўғри бўлмайди. Ундай қилгандан кўра кучи етмаса ҳам қароқчи билан олишиб ўлган яхши бўлади. Ҳатто ўзининг арзимас мол-мулкини ҳимоя қилиб ўлган одамга Росулуллоҳ шаҳидлик муждасини берганлар. Энди бу ёқда ислом юртлари, қадриятлари, номуслар, мусулмон жонлари ва буюк дин топталиб турганда, уни ҳимоя қилиш ўрнига илм, даъват каби ишларни биринчи ўринга қўйишлик шайтоннинг ҳийлаларига алданишдан бошқа нарса эмас. Чунки шайтон инсонни даражаси юксак ва вожиботи улуғ бўлган ишдан қайтара олмаса, бу ишдан даражаси қуйироқ ишлар билан чалғитишга ҳаракат қилади, ҳатто бу билан исломга фойда келса ҳам, ҳар ҳолда умумий фойдани камайтиришга ҳаракат қилади.
Биродарим Улуғбек, шуни билингки, Аллоҳ бизнинг амалларимизга муҳтож эмас. Албатта ҳар бир киши амал қилишга муҳтождир, чунки бу ерда жаннат ва дўзах масаласи турибди. Бу эса ҳазилакам масала эмас. Салафлар ичида дўзахни эслаб йиғлайвериб кўзлари кўр бўлиб қолган инсонлар бор. Шунинг учун ўзимизни Аллоҳнинг азобидан қутқаришимиз керак ва бу биринчи масаладир. Бизнинг амаллармизга на Аллоҳ, на ислом ва на мусулмонлар муҳтож эмас.
Имом Байҳақий ва Ал-Ҳоким Башир ибн ал-Хассосиядан:
أَتَيتُ رسولَ الله لأَبايعَهُ علي الإسلام. فاشترطَ عَلَيَّ: تشهدُ أنْ لا إله إلا الله، وأنّ محمداً عبده ورسوله، و تصلّي الخمسَ، وتصومُ رمضان، و تجاهدُ في سبيل الله…
قلت: يارسولَ الله: أمّا اثنتان فلا أَطيقُهما: الزكاة، لأنه ليسَ لي إلاعَشْرُ ذودٍ، هُنَّ رِسْلُ أهلي و حُمولَتُهم. وأمّا الجهادُ فإنهم يزعمون أنه مَنْ وَلَّيَ فقد باءَ بغضبٍ من الله، وأخافُ إن حضرني قتال كرهْتُ الموت، وخَشَعْت نفسي.
فقبضَ رسولُ الله يَدَه، ثم حَرَّكها، ثم قال: لا صَدَقَة، ولاجهاد، فبماذا تدخلُ الجنة؟
قالت: يارسولَ الله: أبايعُك، فبَايعَني عليهن كُلِّهِنّ.
«Байъат қилиш учун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдим. У киши менга шарт қўйдилар:
– Аллоҳдан ўзга илоҳ – маъбуд йўқ, Муҳаммад Унинг бандаси ва росулидир – деб гувоҳлик берасан, беш вақт намоз ўқийсан, рамазон ойи рўзасини тутасан, закот берасан, ҳаж қиласан ва Аллоҳ йўлида жиҳод қиласан, – дедилар.
– Ё Росулуллоҳ, иккитасини қила олмайман, - закот беролмайман, чунки менда фақатгина ўнта туя бор, у ҳам бўлса аҳлу аёлимнинг ризқи ва маркабидир ва жиҳод қила олмайман, - дедим.
Айтдиларки:
– Кимки ундан орқа ўгирса (яъни қочса) Аллоҳнинг ғазабига учрайди.
– Агар жиҳодга дучор бўлиб қолсам, ўлиб кетишни истамайман,– дедим.
Росулуллоҳ қўлларини мендан тортиб, силтадилар-да дедилар:
– Садақасиз, жиҳодсиз қандай қилиб жаннатга кирасан?
– Ё Росулуллоҳ, ундай бўлса ҳаммасига байъат бераман, – дедим.
(Бошқа бир ривоятда: «Эй Башир жиҳод ва садақасиз қандай жаннатга кирасан» деб уч марта такрорладилар.)
Мен бу ишларнинг барчасига байъат бердим.[1]»
Муҳаддисларнинг қавлига кўра бу ҳадис жиҳод фарзи кифоя бўлгандаги ҳолат ҳақидадир. Энди жиҳод фарзи айн бўлгандаги ҳолатни қандай тасаввур қилиш мумкин. Биродарим сиз энди ўзингизга савол бериб кўринг: «Эй нафсим, жиҳод фарзи кифоя бўлганда жиҳод қилмасдан жаннатга кириш маҳол экан, сен жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодсиз қандай жаннатга кирмоқчисан!?»
Аллоҳ таоло айтади:
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир «тижорат»ни кўрсатайми? (Ўша «тижорат» мана будир) — Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши (иш)дир.” Саф сураси 10-11-оятлар маъноси.
Энди илм, даъват ва бошқа диний ишлар ҳам жиҳод турларидандир, деган гапга тўхталадиган бўлсак, тўғри бу ишларни ҳам баъзи уламолар “жиҳод турларидандир” дейишган. Лекин бу гапга ҳам фақат жиҳод фарзи кифоя бўлгандагина қўшилиш мумкин. Жиҳод фарзи кифоя бўлганда эса “жиҳод”, “Фисабилиллаҳ” калималаридан фақат ва фақат “қитол”, яъни қўлга қурол олиб жиҳод қилишлик тушунилади, ундан бошқа нарса эмас. Бунга уламолар ижмоъ қилишган.
Ҳурматли биродарим Улуғбек! Саволларингизга илм аҳллари ва мўътабар китобларга мурожаат қилган ҳолда баҳоли қудрат жавоб бердик. Агар жавобимиз сизни қониқтирган бўлса, Аллоҳга ҳамду-санолар айтамиз. Жавобларимизга қониқмаган ёки тушунмаган бўлсангиз яна саволлар беришингиз мумкин.
Аллоҳ таолодан динига нусрат беришини, мужоҳид аскарларига иззат беришини ва душманларига зиллат беришини сўраймиз!
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين
[1] Ал-Байҳақий “Ал-сунанул-кубро” 9/20 ва Ал-Ҳоким “Ал-Мустадрак” номли китоб 2/80
Assalamu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu! Xurmatlik, Abu Muhammad! Shayx Ahmad Diidat (Janubiy Afrikalik), shayx Xolid Yosin (Avstraliyalik), Shayx Zakir Naik (Xindistonlik), shayx Yusuf Estes (Amerikalik), shu insonlarga ergashishni niyat qildim. Bular Amerikada da'vatchilar (Shayx Xolid Yosin Avstraliyada). Bularning orqasidan ko'pchilik boshqa dindagilar islomni qa'bul qilishgan. Men ham shu yo'lni tutsam bo'ladimi? Men “...”daman. Lekin bilimim jusa sayoz hali. Iltimos, javob bering!
Ҳурматли биродаримиз Улуғбек! Албатта Аллоҳнинг динига даъват исломдаги умумий фарз амаллардан ҳисобланади. Сиз юқорида зикр қилган шайхлар ҳам ислом учун эътиборга лойиқ ишларни қилишган. Уларнинг даъватлари сабабли минглаб гумроҳ одамлар ҳидоят йўлини топишган. Даъват - амри бил-маъруф ва наҳйи анил-мункар ишлари ҳар бир замонда ўз вожиблигини сақлаб келган. Лекин исломдаги баъзи (муҳкам) ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Мисол учун намоз сафар макони ва хатар замонида қаср қилиб ўқилади, рамазон рўзаси ҳам сафарда ва касал пайтда фарз бўлмайди ва ҳоказо. Худди шунингдек даъват ишлари ҳам баъзи макон ва замонда энг биринчи даражали ишлардан бўлса, баъзи макон ва замонларда эса нафл ишлардан бўлиши мумкин. Баъзида эса ҳатто мамнуъ-қайтарилган ишлардан бўлиши ҳам мумкин.
Бунга мисол, мужоҳидлардан бири муҳим жиҳодий топшириқ билан (разведка, истихборот, махфий амалиётлар ва ҳоказо) кофирлар ичида ишлаётган бўлса, бу ҳолда кофирларни исломга даъват қилиш мамнуъ бўлади. Чунки у ўзининг мусулмонларга алоқадорлигини сездирмаслиги лозим бўлади, акс ҳолда қўлга тушиши, мусулмонларга оид сирлар ошкор бўлиши, ойлаб-йиллаб режалаштирилган амалиётлар барбод бўлиши ёки бошқа зарарлар бўлиши мумкин. Шунинг учун бундай мужоҳидга ўзининг суюкли дини бўлмиш исломга даъват қилиш ҳам вақтинча қайтарилган ишлардан бўлиши мумкин. Яъни, аввал эслаганимиздек баъзи ҳукмлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ўзгариши мумкин. Албатта шу ергача бўлган сўзлар замон ёки макон ўзгаришига қараб ҳукмлар ҳам ўзгариши мумкинлигига оиддир.
Энди сизнинг саволингизга келадиган бўлсак, унинг ҳукми ҳам замон ва маконга қараб ўзгаради. Бу жиҳоднинг фарзи айнлигига боғлиқ масаладир. Шунинг учун аввал жиҳод қачон фарзи айн бўлишини эслаб ўтишимиз афзал бўлади. Аҳли сунна вал-жамоа уламоларининг ижмоъсига кўра 3 та ҳолатда мусулмонларга жиҳод фарзи айн бўлади.
Мусулмонлар лашкари душманга ҳарб майдонида рўбарў бўлганда
Мусулмонлар имоми мусулмонларни жангга чақирганда.
Мусулмонлар ерига душман бостириб кирганда ёки шу мақсадда яқинлашганда.
Бу ерда 3-ҳолатни назарда тутган ҳолда айта оламизки, бутун дунёдаги мусулмонларга бундан уч аср муқаддам жиҳод фарзи айн бўлган, яъни Андалус ерларига кофирлар кириб келган биринчи кундан буён. Ҳозирги кунда эса кофирлар топтамаган бирон бир мусулмонлар юрти қолмади ҳисоб. Бу фарзият то-ки мусулмонлар ўз ерларидан кофирларни ҳайдаб чиқариб, ҳамма ислом юртлари бутунлай кофирлар ҳукмидан озод бўлмагунча мусулмонлардан соқит бўлмайди.
Шу ўринда фарзи айн ва фарзи кифоя деган тушунчаларни ҳам яхши тушуниш керак. Фарзи кифоя ибодатлар мусулмонларнинг баъзилари адо этиши билан бошқалардан соқит бўлиши мумкин. Агар уни ҳеч ким бажармаса ҳамма бирдек гуноҳкор бўлади. Фарзи айн ибодатни эса ҳамма адо этиши фарз бўлади. Бировнинг ибодати биров учун кифоя бўлмайди, балки ҳар инсоннинг ўзи (“айн”) бу ибодатга мукаллаф бўлади.
Ғарната (Андалус) қўлдан кетишидан олдин ҳамма ислом ерлари мусулмонларнинг ўзларида эди. Шунда ҳам мусулмонлар ҳеч бўлмаганда йилда бир марта талаб (ҳужум) жиҳоди қилиб, исломни ер юзига ёяр эдилар. Бу фарзи кифоя жиҳоди эди. У пайтда жиҳод қилишдан олдин кофир мамлакатларни даъват қилиб, ислом билан таништириш вожиботи бор эди ва бу жиҳод шартларидан ҳисобланарди. Жиҳод фарзи айн бўлганда эса ҳеч нарса шарт қилинмайди. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодий ишлар билан шуғулланмасдан бошқа ишларга чалғиган инсон гуноҳкор-ғофил инсон ҳисобланади. Жиҳод фарзи айн бўлганда мусулмонларнинг бирдан-бир мақсади кофирларни ислом юртларидан қувиб чиқариш бўлиши керак. Жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодни ташлаб, илм олиш, илм бериш, даъват қилиш ва бошқа диний ишларни биринчи ўринга қўйишлик жуда катта хато бўлади. Бу ишлар жиҳод билан бирга олиб борилсагина мақсадга мувофиқ бўлади. Жиҳод фарзи айн бўлганда кофирларнинг юртларига фақат (мужоҳидлар амири топшириғи билан) жиҳодий мақсадлардагина бориш жоиз бўлади. Исломий мамлакатлар мусулмонларнинг умумий уйидир. Чунки “Мўъминлар бир жасаддирлар”.
Энди фараз қилинг, уйингизга қароқчи бостириб кириб, мол-мулкингизни талон-тарож қилса, яқинларингизни ўлдирса, номусларингизни топтаб турса-ю, сиз унинг калласини олиш ўрнига унга чиройли ваъз-насиҳатлар қилиб турсангиз, у эса тиржайиб ўз ифлос ишини давом эттираверса-ю, сиз яна уни исломга даъват қилиб тураверсангиз тўғри бўладими?! Албатта тўғри бўлмайди. Ундай қилгандан кўра кучи етмаса ҳам қароқчи билан олишиб ўлган яхши бўлади. Ҳатто ўзининг арзимас мол-мулкини ҳимоя қилиб ўлган одамга Росулуллоҳ шаҳидлик муждасини берганлар. Энди бу ёқда ислом юртлари, қадриятлари, номуслар, мусулмон жонлари ва буюк дин топталиб турганда, уни ҳимоя қилиш ўрнига илм, даъват каби ишларни биринчи ўринга қўйишлик шайтоннинг ҳийлаларига алданишдан бошқа нарса эмас. Чунки шайтон инсонни даражаси юксак ва вожиботи улуғ бўлган ишдан қайтара олмаса, бу ишдан даражаси қуйироқ ишлар билан чалғитишга ҳаракат қилади, ҳатто бу билан исломга фойда келса ҳам, ҳар ҳолда умумий фойдани камайтиришга ҳаракат қилади.
Биродарим Улуғбек, шуни билингки, Аллоҳ бизнинг амалларимизга муҳтож эмас. Албатта ҳар бир киши амал қилишга муҳтождир, чунки бу ерда жаннат ва дўзах масаласи турибди. Бу эса ҳазилакам масала эмас. Салафлар ичида дўзахни эслаб йиғлайвериб кўзлари кўр бўлиб қолган инсонлар бор. Шунинг учун ўзимизни Аллоҳнинг азобидан қутқаришимиз керак ва бу биринчи масаладир. Бизнинг амаллармизга на Аллоҳ, на ислом ва на мусулмонлар муҳтож эмас.
Имом Байҳақий ва Ал-Ҳоким Башир ибн ал-Хассосиядан:
أَتَيتُ رسولَ الله لأَبايعَهُ علي الإسلام. فاشترطَ عَلَيَّ: تشهدُ أنْ لا إله إلا الله، وأنّ محمداً عبده ورسوله، و تصلّي الخمسَ، وتصومُ رمضان، و تجاهدُ في سبيل الله…
قلت: يارسولَ الله: أمّا اثنتان فلا أَطيقُهما: الزكاة، لأنه ليسَ لي إلاعَشْرُ ذودٍ، هُنَّ رِسْلُ أهلي و حُمولَتُهم. وأمّا الجهادُ فإنهم يزعمون أنه مَنْ وَلَّيَ فقد باءَ بغضبٍ من الله، وأخافُ إن حضرني قتال كرهْتُ الموت، وخَشَعْت نفسي.
فقبضَ رسولُ الله يَدَه، ثم حَرَّكها، ثم قال: لا صَدَقَة، ولاجهاد، فبماذا تدخلُ الجنة؟
قالت: يارسولَ الله: أبايعُك، فبَايعَني عليهن كُلِّهِنّ.
«Байъат қилиш учун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдим. У киши менга шарт қўйдилар:
– Аллоҳдан ўзга илоҳ – маъбуд йўқ, Муҳаммад Унинг бандаси ва росулидир – деб гувоҳлик берасан, беш вақт намоз ўқийсан, рамазон ойи рўзасини тутасан, закот берасан, ҳаж қиласан ва Аллоҳ йўлида жиҳод қиласан, – дедилар.
– Ё Росулуллоҳ, иккитасини қила олмайман, - закот беролмайман, чунки менда фақатгина ўнта туя бор, у ҳам бўлса аҳлу аёлимнинг ризқи ва маркабидир ва жиҳод қила олмайман, - дедим.
Айтдиларки:
– Кимки ундан орқа ўгирса (яъни қочса) Аллоҳнинг ғазабига учрайди.
– Агар жиҳодга дучор бўлиб қолсам, ўлиб кетишни истамайман,– дедим.
Росулуллоҳ қўлларини мендан тортиб, силтадилар-да дедилар:
– Садақасиз, жиҳодсиз қандай қилиб жаннатга кирасан?
– Ё Росулуллоҳ, ундай бўлса ҳаммасига байъат бераман, – дедим.
(Бошқа бир ривоятда: «Эй Башир жиҳод ва садақасиз қандай жаннатга кирасан» деб уч марта такрорладилар.)
Мен бу ишларнинг барчасига байъат бердим.[1]»
Муҳаддисларнинг қавлига кўра бу ҳадис жиҳод фарзи кифоя бўлгандаги ҳолат ҳақидадир. Энди жиҳод фарзи айн бўлгандаги ҳолатни қандай тасаввур қилиш мумкин. Биродарим сиз энди ўзингизга савол бериб кўринг: «Эй нафсим, жиҳод фарзи кифоя бўлганда жиҳод қилмасдан жаннатга кириш маҳол экан, сен жиҳод фарзи айн бўлганда жиҳодсиз қандай жаннатга кирмоқчисан!?»
Аллоҳ таоло айтади:
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир «тижорат»ни кўрсатайми? (Ўша «тижорат» мана будир) — Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши (иш)дир.” Саф сураси 10-11-оятлар маъноси.
Энди илм, даъват ва бошқа диний ишлар ҳам жиҳод турларидандир, деган гапга тўхталадиган бўлсак, тўғри бу ишларни ҳам баъзи уламолар “жиҳод турларидандир” дейишган. Лекин бу гапга ҳам фақат жиҳод фарзи кифоя бўлгандагина қўшилиш мумкин. Жиҳод фарзи кифоя бўлганда эса “жиҳод”, “Фисабилиллаҳ” калималаридан фақат ва фақат “қитол”, яъни қўлга қурол олиб жиҳод қилишлик тушунилади, ундан бошқа нарса эмас. Бунга уламолар ижмоъ қилишган.
Ҳурматли биродарим Улуғбек! Саволларингизга илм аҳллари ва мўътабар китобларга мурожаат қилган ҳолда баҳоли қудрат жавоб бердик. Агар жавобимиз сизни қониқтирган бўлса, Аллоҳга ҳамду-санолар айтамиз. Жавобларимизга қониқмаган ёки тушунмаган бўлсангиз яна саволлар беришингиз мумкин.
Аллоҳ таолодан динига нусрат беришини, мужоҳид аскарларига иззат беришини ва душманларига зиллат беришини сўраймиз!
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين
[1] Ал-Байҳақий “Ал-сунанул-кубро” 9/20 ва Ал-Ҳоким “Ал-Мустадрак” номли китоб 2/80
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.
Саволга жуда чиройли жавоб берилган нима демадинглар-а?
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.
БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИМ
Албатта ҳамд Аллоҳ учундир. Биз У зотга ҳамд айтамиз, ёрдам сўраймиз, истиғфор айтамиз, нафсларимиз ёмонлигидан ва амалларимиз қабиҳидан Аллоҳ номи ила паноҳ тилаймиз. Аллоҳ кимни ҳидоят қилса адаштиргувчи йўқ. Кимни адаштирса ҳидоят қилгувчи йўқ. Гувоҳлик бераманки, Якка Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ. Унинг шериги ҳам йўқ. Ва яна гувоҳлик бераманки, албатта Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг қули ва расудирлар.
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга ҳақиқий тақво ила тақво қилинг. Ва фақат мусулмон ҳолингиздагина бу дунёдан ўтинг” (Оли имрон-102).
“Эй одамлар! Сизларни бир жондан яратган ва ундан унинг жуфтини яратиб, икковларидан кўплаб эркагу аёллар таратган Роббингиздан қўрқинглар! Номини ишлатиб бир-бирингиздан сўровда бўладиганингиз Аллоҳдан ва қариндошлик (алоқалари)дан қўрқинг. Албатта, Аллоҳ устингиздан рақобат этувчи зотдир”. (Нисо-1).
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар ва тўғри сўз сўзланглар. Сизнинг амаларингизни солиҳ қилур ва гуноҳларингизни мағфират қилур. Ким Аллоҳга ва Унинг Расулига итоат қилса, батаҳқиқ, буюк зафарга эришибди”. (Аҳзоб-70, 71).
Аммо баъд: Бу “Шайх Албонийнинг бир-бирига қарама-қарши ва зид бўлган ўринлари” номли рисоламизнинг биринчи қисми бўлиб, биз унда 250 га яқин бир-бирига қарама-қарши бўлган нуқталарни келтирамиз. Шайх жаноблари бир китобларида ҳадисларни саҳиҳ десалар, бошқа китобларида заиф дейдилар. Бу зот набавий ҳадисларни тахриж қилишларида шу нарсани мулоҳаза қилдимки, забардаст муҳаддислар ривоят қилишган матнларга солиштириб қарасам жуда ҳам зид ва қарама-қарши ҳолатда эди. Хато ва янглишиш кўп эди. Бундан ҳам ажабланарлиси, кўплаб ёшлар ва толиби илмлар шайх тахриж қилган ривоятларга мағрур бўлишар эди. Чунки ёшлар, ҳадис илмида мутахассисликлари бўлмагани учун ҳадисларнинг аслига мурожаат қилишдан ожиз эдилар. Мен ана шу мулоҳазаларни хос дафтарга ёзиб борар эдим. Қачонки зиддият ва қарама-қаршилик кўпайиб кетгач, уларни бир силсилага туширишни бошладим. Шунингдек янглишмовчиликларни яна бир дафтарга ёзар эдим. Камчиликларни эса яна бир бошқа дафтарга ёзар эдим. Энди ҳадис соҳасидаги олим ва имомларни китобларидан нақл қилишдаги камчилик ва қолдириб кетилганларини яна бир бошқа бир дафтарга ёзар эдим. Бу билан ўқувчиларни фитналанганларга қўшилиб қолишини олдини олишга ҳаракат қилар эдим.
Хавф қилмаган ҳолда айтаманки, шайх жаноблари ўзларини замонанинг танҳоси, асрдошларининг биринчиси, деб ҳисоблардилар. Бу кишининг сўзларини тузатиш, ўзгартириш, тўлдириш ва таъқиб қилиш жоиз эмас эди. Бу киши ҳадис соҳасида ва уни атрофлича ўрганишда ҳамда унинг зиёдаю, камчилигини билишда ва муҳаддис ҳамда ҳофизларга махфий бўлган иллатларни идрок қилишда аввалгилардан пешқадам эканликларини ва ушбу соҳада имом Бухорийдан бироз пастроқ мартабада эканликларини айтардилар. Лекин имом Бухорийни танқид қилиб, у зот саҳиҳ деганларини заиф қилишга қодир эканликларини, шунингдек имом Муслимни ҳам таъқиб қила олишларини, айтадилар. Бунга, ҳанузгача олдинги ҳофизлар ҳам аввалги олимлар ҳам журъат қила олишмаган. Баъзи шогирдлари бу кишини ҳофиз, ҳадис илмидаги амирул мўъминин Ибн Ҳажар мартабаларида деб, васф қилиш билан ҳадис уламоларини ҳақларини оёқ ости қилишар эди. Мана шу билан иш хатарли йўлга тушиб қолди. Хусусан шайхнинг ўша тахриж ва таълиқларига мағрур бўлган ёшлар нақл қилинган китоблардан тахриж қилишни билишмайди. Чунки бир кишига нисбатан муҳаббат кўзни кўр ва қулоқни кар қилиб қўядида!
Бу киши уламоларга таъна қилган машҳур китоблари “Тўй одоблари” номли китоблари муқаддимасида бу фанда бирор кишига тақлид қилмаслик хусусида айтганлар.
Энди сизларга илмий ҳужжат ва ҳиссий далил келтиришдан олдин, мана шундай ҳадис илмида танҳоликни даъво қилувчи кимсага айтаманки, исмат (хато қилмаслик ва адашмаслик) набийларга хосдир. Хатолардан ҳоли бўлиш Аллоҳнинг китобига хосдир.
БУ КИШИ ҚАВМНИ БАЪЗИ ИШЛАРДА АЙБЛАБ, ЎЗЛАРИ УНГА БИЛМАГАН ҲОЛДА ЙЎЛИҚИБ ҚОЛДИЛАР
Шайх Албоний имом, муҳаддис Абулфазл Абдуллоҳ ибн Сиддиқ ал-Ғиморийнинг “Канзус самийн” номли китобларида, Абу Ҳурайрадан марфуъ ҳолда қилган қуйидаги “Саломни ёй, таом билан таомлантир, қариндошлар билан алоқани тикла. Одамлар ухлаганида кечаси тур, сўнгра жаннатга саломат ҳолда кир”, дейилган ҳадисни “Заиф ҳадислар” силсила китобларининг (3/492) рақами билан белгилаб, уни Аҳмад ва бошқаларга тааллуқли деган. Бунинг исноди заиф, Дорақутний ҳам шундоқ деган. Қатода эса уни ноаниқ бўлгани учун тарк қилган, дейдилар.
Албоний жаноблари аввалига Суютий сўнгра Мановийни ушбу ҳадис лафзи ва сиёқига чалкаш-чулкаш таваккалига гапириб юборган, деб, (571) рақам билан баён қиладиларда, Ғиморий ҳам хато қилган, дейдилар.
Балки мен айтаманки, эй Албоний жаноблари, сиз ўзингиз чалкаш-чулкаш қилиб, улкан хатога йўлиққансиз. Бунга далил, сиз ўзингиз айнан шу ҳадисни, мазкур санад билан, ўзингиз билмаган ҳолда бошқа ўринда саҳиҳ дегансиз. Буни “Ирвау ғалийл” номли китобингизнинг (3/238) рақамида имом Аҳмад ва Ҳокимлар Қатода йўли билан Абу Маймунадан ривоят қилишган. Исноди саҳиҳ, санаддаги ровийлар икки шайх ривоятидаги кишилардир. Абу Маймуна ҳам ишончлидир. Тақриб китобида ҳам шундай келган. Ҳоким ҳам иснодини саҳиҳ деган. Заҳабий ҳам бунга мувофиқ бўлган, дегансиз.
Ушбу қарама-қаршилик устида фикр юритинглар. Ким ўзи хато қилган. Буюк муҳаддис Ғиморийми? Ёки Албонийми? Қаранглар! Аҳли ҳадисни айблаб, ўзлари айблаган нарсага тушиб қолмоқда.
Мен айтаманки, албатта Абу Маймуна ишончли бўлиб, ривоят қилган ҳадиси саҳиҳдир.
АЛБОНИЙ ЖАНОБЛАРИНИНГ БУХОРИЙ ВА МУСЛИМДАГИ ҲАДИСЛАРНИНГ ЗАИФ ДЕЙИШЛАРИ
Тўрт саҳиҳ китобларидаги ҳадисларни саҳиҳ ва заифга ажратдилар. Ҳозир Ибн Можани китобларини саҳиҳ ва заифга ажратмоқдалар. Биз эса Албоний жанобларининг бошқа ҳадис китоблари яъни, саҳиҳи Бухорий ва саҳиҳи Муслим китобларида нима қилишларини кутмоқдамиз.
Шайх жаноблари саҳиҳи Бухорий ва саҳиҳи Муслимда келтирилган баъзи ҳадисларни заиф қилишга ҳам улгуриб бўлдилар. Бу билан ўзларига зид иш қилган эдилар. Чунки Ибн Абулиззнинг “Шарҳи Таҳовия” китобидаги муқаддимада баъзи уламоларга раддия бериб, бу киши икки саҳиҳ китобида “саҳиҳ” лафзини ҳукм маъносида эмас, балки воқеънинг хабарини беришларини айтадилар.
Бу зот яна ўзларига қарши иш қилдилар. Ана шу китобнинг муқаддимасида тасдиқламасдан балки Бухорийдаги ва Муслимдаги ҳадисларни заиф қилдилар. Биз ҳужжат учун улардан баъзи мисолларни келтирамиз.
1. Аллоҳ таоло ҳадиси қудсийда: «Мен қиёмат куни уч тоифанинг хусуматчиси бўлурман: Мен билан (аҳд) бериб, кейин алдаган одамнинг, ҳурни сотиб баҳосини еган одамнинг ва одам ишлатиб ҳақини бермаган одамнинг», деган».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (4-мужаллад, 111-саҳифасида) ушбу ҳадисни 4054-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадиси қудсийни имом Аҳмад ва Бухорийлар Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилишган.
2. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Мусинна сигирдан бошқани сўйманглар. Фақат сизга қийин бўлиб қолгандагина қўйнинг жазаъасини сўйсангиз бўлур», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (6-мужаллад, 64-саҳифасида) ушбу ҳадисни 6222-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим, Абу Довуд, Насаий ва Ибн Можалар Жобир (р.а.)дан ривоят қилишган.
3. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қиёмат куни Аллоҳнинг наздида мартабаси энг ёмон одам аёлига яқинлик қилиб, аёли унга яқин бўлганидан кейин сирини одамларга ёйиб юрадиган кишидир», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 197-саҳифасида) ушбу ҳадисни 2005-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Муслим Абу Саид (р.а.)дан ривоят қилганлар.
4. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қачон бирингиз кечаси (таҳажжудга) турса, намозини енгилгина икки ракат билан очсин», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (1-мужаллад, 213-саҳифасида) ушбу ҳадисни 718-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад ва Муслимлар Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилишган.
5. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сизлар қиёмат куни таҳоратни мукаммал қилганингиз учун пешоналарингиз оқ қашқа бўлур. Бас, сиздан ким ўз пешонасидаги қашқасини узайтиришга қодир бўлса, шуни қилсин», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 14-саҳифасида) ушбу ҳадисни 1425-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Муслим Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилганлар.
6. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қиёмат куни Аллоҳнинг наздида омонати энг улкани одам аёлига яқинлик қилиб..........», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 192-саҳифасида) ушбу ҳадисни 1986-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим ва Абу Довудлар Абу Саид (р.а.)дан ривоят қилишган.
7. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким Каҳф сурасининг охиридан ўн оятини ўқиса, Дажжол фитнасидан сақланади», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (5-мужаллад, 233-саҳифасида) ушбу ҳадисни 5772-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим ва Насаийлар Абу Дардо (р.а.)дан ривоят қилишган.
8. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни Лаҳиф номли отлари бор эди”
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (4-мужаллад, 208-саҳифасида) ушбу ҳадисни 4489-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Бухорий Саҳл ибн Саъд (р.а.)дан ривоят қилганлар.
Бу нарсалар денгиздан бир томчи ва кўпдан ози холос. Агар узайиб кетишидан ва ўқувчи малол кўришидан хавф қилмаганимда уларни батафсил нақл қилган бўлар эдим. Мен бу нарсаларни китобни оддий мутолаа қилганимда топдим холос. Агар уни чуқур тадқиқ қилиб ўқиганимда нима бўлар эди?!
Шайх Албоний хазратлари ҳадисни бир жойда саҳиҳ деб, бошқа ўринда ҳасан дейиш билан бир-бирига зид иш қилганлари
Ҳадисларни бир ўринда ҳасан ва яна бир ўринда худди ўша санаддаги ҳадисни “саҳиҳ”, дейишлари ҳақида ҳеч нарса демасдан келдик. Чунки бунда саҳиҳ билан заиф орасидаги қарама-қаршиликка қараганда аҳамияти оздир. Эҳтимол келажакда бир силсила ёки хос китоб ҳам қилиб қоларман. Мен бу китобимда у ҳақда ҳеч нарса демайман. Бу китобда мен, бир ўринда ҳадисни саҳиҳ ёки ҳасан деб, бошқа ўринда уни заиф ёки тўқима ёки ўта заиф, деганларинигина зикр қиламан. Ушбу зикр қилган нарсамизга мисол келтиришимиз шартдир.
Абу Дардо (р.а.)дан ривоят қилинади:
“Халилим (с.а.в.) менга, агар чопиб ташлансам ҳам ёндириб юборилсам ҳам Аллоҳга бирор нарсани ширк келтирмасликни ва қасддан фарз намозларини тарк этмасликни насиҳат қилдилар. Ким уни қасддан тарк қилса у кишидан кафолат кетади. Ароқ ичмагин, чунки у ҳар бир ёмонликни калитидир, дедилар. Ибн Можа ривоятлари.
Шайх Албоний бу ҳадисни “Саҳиҳи тарғиб ват-Тарҳиб” номли китобнинг 227-бет, 566 рақамли ҳадисда, саҳиҳ деб ҳукм қилганлар.
Сўнгра Ибн Можанинг саҳиҳларида 2-мужаллад, 374-саҳифасидаги 3259-рақамда юқоридаги ҳадисни “ҳасан” деб айтганлар.
“Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса Ҳаммомга фақат иштон билан кирсин” ҳадисини “Мишкот” китобининг 2-мужаллади, 1270-бетида, 4477-рақам билан “саҳиҳ”, деганлар.
“Ғоятул маром” китобининг 134-саҳифасидаги 190-рақамидаги ҳадисда “ҳасан”, деганлар.
Ҳадисни бир ўринда “саҳиҳ”, деб, бошқа ўринда заиф дейишга ҳеч қандай узр йўқ. Бирор кишини, ушбу қарама-қаршиликка узр айтиши мумкин, дейишга ҳаққи йўқ. Бундай сўз кўп сабабларга кўра рад этилгандир. Айниқса ўзини кучли тадқиқотчи, аввалгилардан ҳам ҳадисларни атрофлича ўрганишда билимдон, деб даъво қилувчи кишига бу каби қарама-қарши ва зиддият бўлиши маъқул эмас. Айниқса бу киши ҳадисларни тахриж қилатуриб, четига йўғон ҳарфларда “заиф” ёки “саҳиҳ” деб ёзганларида, тақлид қилиб, кўр-кўрона эргашувчилар ана шу қисқа сўзга эътибор қаратишади холос. Ваҳоланки уни мукаммал тахрижидан бехабардирлар.
Мана шу уларнинг фитналанишларининг энг бош сабабидир. Шу билан бирга улар одамларни ижтиҳод қилишга, имомларга тақлид қилмасликка чақиришади. Балки ўзлари ёмон деб билинган тақлид уммонига ғарқ бўлишади.
Эй биродарлар! Биз бунга уйғоқ ҳолда қарамоғимиз даркор. Ҳақни қабул қилишдан бизни тўсиб қўймаслиги керак. Бу сўзларни айтаётган киши наздимизда рози бўлинган киши эмас. Ҳақиқий ибрат эса сўзни саҳиҳ бўлиши ва ҳақга яқин бўлишидадир. Аллоҳ Ўзи муваффақ қилсин.
“Таноқузоти Албоний ал-Возиҳот фийма вақаъа лаҳу фий тасҳиҳил аҳадис ва тазъийфиҳа мин ахтаин ва ғалатат”
(Албонийнинг очиқча зиддиятлари ҳамда ҳадисларнинг саҳиҳ ва заиф қилишда хато ва янглишишга тушиб қолиши)
Муаллиф: Ҳасан ибн Али ас-Саққоф
كتاب: تناقضات الألباني الواضحات فيما وقع له في تصحيح الأحاديث وتضعيفها من أخطاء وغلطات. (بقلم حسن بن علي السَّقَّاف)
давоми бор Инша Аллоҳ...
Албатта ҳамд Аллоҳ учундир. Биз У зотга ҳамд айтамиз, ёрдам сўраймиз, истиғфор айтамиз, нафсларимиз ёмонлигидан ва амалларимиз қабиҳидан Аллоҳ номи ила паноҳ тилаймиз. Аллоҳ кимни ҳидоят қилса адаштиргувчи йўқ. Кимни адаштирса ҳидоят қилгувчи йўқ. Гувоҳлик бераманки, Якка Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ. Унинг шериги ҳам йўқ. Ва яна гувоҳлик бераманки, албатта Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг қули ва расудирлар.
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга ҳақиқий тақво ила тақво қилинг. Ва фақат мусулмон ҳолингиздагина бу дунёдан ўтинг” (Оли имрон-102).
“Эй одамлар! Сизларни бир жондан яратган ва ундан унинг жуфтини яратиб, икковларидан кўплаб эркагу аёллар таратган Роббингиздан қўрқинглар! Номини ишлатиб бир-бирингиздан сўровда бўладиганингиз Аллоҳдан ва қариндошлик (алоқалари)дан қўрқинг. Албатта, Аллоҳ устингиздан рақобат этувчи зотдир”. (Нисо-1).
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар ва тўғри сўз сўзланглар. Сизнинг амаларингизни солиҳ қилур ва гуноҳларингизни мағфират қилур. Ким Аллоҳга ва Унинг Расулига итоат қилса, батаҳқиқ, буюк зафарга эришибди”. (Аҳзоб-70, 71).
Аммо баъд: Бу “Шайх Албонийнинг бир-бирига қарама-қарши ва зид бўлган ўринлари” номли рисоламизнинг биринчи қисми бўлиб, биз унда 250 га яқин бир-бирига қарама-қарши бўлган нуқталарни келтирамиз. Шайх жаноблари бир китобларида ҳадисларни саҳиҳ десалар, бошқа китобларида заиф дейдилар. Бу зот набавий ҳадисларни тахриж қилишларида шу нарсани мулоҳаза қилдимки, забардаст муҳаддислар ривоят қилишган матнларга солиштириб қарасам жуда ҳам зид ва қарама-қарши ҳолатда эди. Хато ва янглишиш кўп эди. Бундан ҳам ажабланарлиси, кўплаб ёшлар ва толиби илмлар шайх тахриж қилган ривоятларга мағрур бўлишар эди. Чунки ёшлар, ҳадис илмида мутахассисликлари бўлмагани учун ҳадисларнинг аслига мурожаат қилишдан ожиз эдилар. Мен ана шу мулоҳазаларни хос дафтарга ёзиб борар эдим. Қачонки зиддият ва қарама-қаршилик кўпайиб кетгач, уларни бир силсилага туширишни бошладим. Шунингдек янглишмовчиликларни яна бир дафтарга ёзар эдим. Камчиликларни эса яна бир бошқа дафтарга ёзар эдим. Энди ҳадис соҳасидаги олим ва имомларни китобларидан нақл қилишдаги камчилик ва қолдириб кетилганларини яна бир бошқа бир дафтарга ёзар эдим. Бу билан ўқувчиларни фитналанганларга қўшилиб қолишини олдини олишга ҳаракат қилар эдим.
Хавф қилмаган ҳолда айтаманки, шайх жаноблари ўзларини замонанинг танҳоси, асрдошларининг биринчиси, деб ҳисоблардилар. Бу кишининг сўзларини тузатиш, ўзгартириш, тўлдириш ва таъқиб қилиш жоиз эмас эди. Бу киши ҳадис соҳасида ва уни атрофлича ўрганишда ҳамда унинг зиёдаю, камчилигини билишда ва муҳаддис ҳамда ҳофизларга махфий бўлган иллатларни идрок қилишда аввалгилардан пешқадам эканликларини ва ушбу соҳада имом Бухорийдан бироз пастроқ мартабада эканликларини айтардилар. Лекин имом Бухорийни танқид қилиб, у зот саҳиҳ деганларини заиф қилишга қодир эканликларини, шунингдек имом Муслимни ҳам таъқиб қила олишларини, айтадилар. Бунга, ҳанузгача олдинги ҳофизлар ҳам аввалги олимлар ҳам журъат қила олишмаган. Баъзи шогирдлари бу кишини ҳофиз, ҳадис илмидаги амирул мўъминин Ибн Ҳажар мартабаларида деб, васф қилиш билан ҳадис уламоларини ҳақларини оёқ ости қилишар эди. Мана шу билан иш хатарли йўлга тушиб қолди. Хусусан шайхнинг ўша тахриж ва таълиқларига мағрур бўлган ёшлар нақл қилинган китоблардан тахриж қилишни билишмайди. Чунки бир кишига нисбатан муҳаббат кўзни кўр ва қулоқни кар қилиб қўядида!
Бу киши уламоларга таъна қилган машҳур китоблари “Тўй одоблари” номли китоблари муқаддимасида бу фанда бирор кишига тақлид қилмаслик хусусида айтганлар.
Энди сизларга илмий ҳужжат ва ҳиссий далил келтиришдан олдин, мана шундай ҳадис илмида танҳоликни даъво қилувчи кимсага айтаманки, исмат (хато қилмаслик ва адашмаслик) набийларга хосдир. Хатолардан ҳоли бўлиш Аллоҳнинг китобига хосдир.
БУ КИШИ ҚАВМНИ БАЪЗИ ИШЛАРДА АЙБЛАБ, ЎЗЛАРИ УНГА БИЛМАГАН ҲОЛДА ЙЎЛИҚИБ ҚОЛДИЛАР
Шайх Албоний имом, муҳаддис Абулфазл Абдуллоҳ ибн Сиддиқ ал-Ғиморийнинг “Канзус самийн” номли китобларида, Абу Ҳурайрадан марфуъ ҳолда қилган қуйидаги “Саломни ёй, таом билан таомлантир, қариндошлар билан алоқани тикла. Одамлар ухлаганида кечаси тур, сўнгра жаннатга саломат ҳолда кир”, дейилган ҳадисни “Заиф ҳадислар” силсила китобларининг (3/492) рақами билан белгилаб, уни Аҳмад ва бошқаларга тааллуқли деган. Бунинг исноди заиф, Дорақутний ҳам шундоқ деган. Қатода эса уни ноаниқ бўлгани учун тарк қилган, дейдилар.
Албоний жаноблари аввалига Суютий сўнгра Мановийни ушбу ҳадис лафзи ва сиёқига чалкаш-чулкаш таваккалига гапириб юборган, деб, (571) рақам билан баён қиладиларда, Ғиморий ҳам хато қилган, дейдилар.
Балки мен айтаманки, эй Албоний жаноблари, сиз ўзингиз чалкаш-чулкаш қилиб, улкан хатога йўлиққансиз. Бунга далил, сиз ўзингиз айнан шу ҳадисни, мазкур санад билан, ўзингиз билмаган ҳолда бошқа ўринда саҳиҳ дегансиз. Буни “Ирвау ғалийл” номли китобингизнинг (3/238) рақамида имом Аҳмад ва Ҳокимлар Қатода йўли билан Абу Маймунадан ривоят қилишган. Исноди саҳиҳ, санаддаги ровийлар икки шайх ривоятидаги кишилардир. Абу Маймуна ҳам ишончлидир. Тақриб китобида ҳам шундай келган. Ҳоким ҳам иснодини саҳиҳ деган. Заҳабий ҳам бунга мувофиқ бўлган, дегансиз.
Ушбу қарама-қаршилик устида фикр юритинглар. Ким ўзи хато қилган. Буюк муҳаддис Ғиморийми? Ёки Албонийми? Қаранглар! Аҳли ҳадисни айблаб, ўзлари айблаган нарсага тушиб қолмоқда.
Мен айтаманки, албатта Абу Маймуна ишончли бўлиб, ривоят қилган ҳадиси саҳиҳдир.
АЛБОНИЙ ЖАНОБЛАРИНИНГ БУХОРИЙ ВА МУСЛИМДАГИ ҲАДИСЛАРНИНГ ЗАИФ ДЕЙИШЛАРИ
Тўрт саҳиҳ китобларидаги ҳадисларни саҳиҳ ва заифга ажратдилар. Ҳозир Ибн Можани китобларини саҳиҳ ва заифга ажратмоқдалар. Биз эса Албоний жанобларининг бошқа ҳадис китоблари яъни, саҳиҳи Бухорий ва саҳиҳи Муслим китобларида нима қилишларини кутмоқдамиз.
Шайх жаноблари саҳиҳи Бухорий ва саҳиҳи Муслимда келтирилган баъзи ҳадисларни заиф қилишга ҳам улгуриб бўлдилар. Бу билан ўзларига зид иш қилган эдилар. Чунки Ибн Абулиззнинг “Шарҳи Таҳовия” китобидаги муқаддимада баъзи уламоларга раддия бериб, бу киши икки саҳиҳ китобида “саҳиҳ” лафзини ҳукм маъносида эмас, балки воқеънинг хабарини беришларини айтадилар.
Бу зот яна ўзларига қарши иш қилдилар. Ана шу китобнинг муқаддимасида тасдиқламасдан балки Бухорийдаги ва Муслимдаги ҳадисларни заиф қилдилар. Биз ҳужжат учун улардан баъзи мисолларни келтирамиз.
1. Аллоҳ таоло ҳадиси қудсийда: «Мен қиёмат куни уч тоифанинг хусуматчиси бўлурман: Мен билан (аҳд) бериб, кейин алдаган одамнинг, ҳурни сотиб баҳосини еган одамнинг ва одам ишлатиб ҳақини бермаган одамнинг», деган».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (4-мужаллад, 111-саҳифасида) ушбу ҳадисни 4054-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадиси қудсийни имом Аҳмад ва Бухорийлар Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилишган.
2. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Мусинна сигирдан бошқани сўйманглар. Фақат сизга қийин бўлиб қолгандагина қўйнинг жазаъасини сўйсангиз бўлур», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (6-мужаллад, 64-саҳифасида) ушбу ҳадисни 6222-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим, Абу Довуд, Насаий ва Ибн Можалар Жобир (р.а.)дан ривоят қилишган.
3. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қиёмат куни Аллоҳнинг наздида мартабаси энг ёмон одам аёлига яқинлик қилиб, аёли унга яқин бўлганидан кейин сирини одамларга ёйиб юрадиган кишидир», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 197-саҳифасида) ушбу ҳадисни 2005-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Муслим Абу Саид (р.а.)дан ривоят қилганлар.
4. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қачон бирингиз кечаси (таҳажжудга) турса, намозини енгилгина икки ракат билан очсин», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (1-мужаллад, 213-саҳифасида) ушбу ҳадисни 718-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад ва Муслимлар Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилишган.
5. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сизлар қиёмат куни таҳоратни мукаммал қилганингиз учун пешоналарингиз оқ қашқа бўлур. Бас, сиздан ким ўз пешонасидаги қашқасини узайтиришга қодир бўлса, шуни қилсин», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 14-саҳифасида) ушбу ҳадисни 1425-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Муслим Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилганлар.
6. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қиёмат куни Аллоҳнинг наздида омонати энг улкани одам аёлига яқинлик қилиб..........», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (2-мужаллад, 192-саҳифасида) ушбу ҳадисни 1986-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим ва Абу Довудлар Абу Саид (р.а.)дан ривоят қилишган.
7. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким Каҳф сурасининг охиридан ўн оятини ўқиса, Дажжол фитнасидан сақланади», дедилар».
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (5-мужаллад, 233-саҳифасида) ушбу ҳадисни 5772-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Аҳмад, Муслим ва Насаийлар Абу Дардо (р.а.)дан ривоят қилишган.
8. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни Лаҳиф номли отлари бор эди”
Шайх Албоний “Заифул жомеъ ва зиёдатуҳу” китобларининг (4-мужаллад, 208-саҳифасида) ушбу ҳадисни 4489-рақами билан белгилаганлар ва заиф деганлар. Бу ҳадисни имом Бухорий Саҳл ибн Саъд (р.а.)дан ривоят қилганлар.
Бу нарсалар денгиздан бир томчи ва кўпдан ози холос. Агар узайиб кетишидан ва ўқувчи малол кўришидан хавф қилмаганимда уларни батафсил нақл қилган бўлар эдим. Мен бу нарсаларни китобни оддий мутолаа қилганимда топдим холос. Агар уни чуқур тадқиқ қилиб ўқиганимда нима бўлар эди?!
Шайх Албоний хазратлари ҳадисни бир жойда саҳиҳ деб, бошқа ўринда ҳасан дейиш билан бир-бирига зид иш қилганлари
Ҳадисларни бир ўринда ҳасан ва яна бир ўринда худди ўша санаддаги ҳадисни “саҳиҳ”, дейишлари ҳақида ҳеч нарса демасдан келдик. Чунки бунда саҳиҳ билан заиф орасидаги қарама-қаршиликка қараганда аҳамияти оздир. Эҳтимол келажакда бир силсила ёки хос китоб ҳам қилиб қоларман. Мен бу китобимда у ҳақда ҳеч нарса демайман. Бу китобда мен, бир ўринда ҳадисни саҳиҳ ёки ҳасан деб, бошқа ўринда уни заиф ёки тўқима ёки ўта заиф, деганларинигина зикр қиламан. Ушбу зикр қилган нарсамизга мисол келтиришимиз шартдир.
Абу Дардо (р.а.)дан ривоят қилинади:
“Халилим (с.а.в.) менга, агар чопиб ташлансам ҳам ёндириб юборилсам ҳам Аллоҳга бирор нарсани ширк келтирмасликни ва қасддан фарз намозларини тарк этмасликни насиҳат қилдилар. Ким уни қасддан тарк қилса у кишидан кафолат кетади. Ароқ ичмагин, чунки у ҳар бир ёмонликни калитидир, дедилар. Ибн Можа ривоятлари.
Шайх Албоний бу ҳадисни “Саҳиҳи тарғиб ват-Тарҳиб” номли китобнинг 227-бет, 566 рақамли ҳадисда, саҳиҳ деб ҳукм қилганлар.
Сўнгра Ибн Можанинг саҳиҳларида 2-мужаллад, 374-саҳифасидаги 3259-рақамда юқоридаги ҳадисни “ҳасан” деб айтганлар.
“Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса Ҳаммомга фақат иштон билан кирсин” ҳадисини “Мишкот” китобининг 2-мужаллади, 1270-бетида, 4477-рақам билан “саҳиҳ”, деганлар.
“Ғоятул маром” китобининг 134-саҳифасидаги 190-рақамидаги ҳадисда “ҳасан”, деганлар.
Ҳадисни бир ўринда “саҳиҳ”, деб, бошқа ўринда заиф дейишга ҳеч қандай узр йўқ. Бирор кишини, ушбу қарама-қаршиликка узр айтиши мумкин, дейишга ҳаққи йўқ. Бундай сўз кўп сабабларга кўра рад этилгандир. Айниқса ўзини кучли тадқиқотчи, аввалгилардан ҳам ҳадисларни атрофлича ўрганишда билимдон, деб даъво қилувчи кишига бу каби қарама-қарши ва зиддият бўлиши маъқул эмас. Айниқса бу киши ҳадисларни тахриж қилатуриб, четига йўғон ҳарфларда “заиф” ёки “саҳиҳ” деб ёзганларида, тақлид қилиб, кўр-кўрона эргашувчилар ана шу қисқа сўзга эътибор қаратишади холос. Ваҳоланки уни мукаммал тахрижидан бехабардирлар.
Мана шу уларнинг фитналанишларининг энг бош сабабидир. Шу билан бирга улар одамларни ижтиҳод қилишга, имомларга тақлид қилмасликка чақиришади. Балки ўзлари ёмон деб билинган тақлид уммонига ғарқ бўлишади.
Эй биродарлар! Биз бунга уйғоқ ҳолда қарамоғимиз даркор. Ҳақни қабул қилишдан бизни тўсиб қўймаслиги керак. Бу сўзларни айтаётган киши наздимизда рози бўлинган киши эмас. Ҳақиқий ибрат эса сўзни саҳиҳ бўлиши ва ҳақга яқин бўлишидадир. Аллоҳ Ўзи муваффақ қилсин.
“Таноқузоти Албоний ал-Возиҳот фийма вақаъа лаҳу фий тасҳиҳил аҳадис ва тазъийфиҳа мин ахтаин ва ғалатат”
(Албонийнинг очиқча зиддиятлари ҳамда ҳадисларнинг саҳиҳ ва заиф қилишда хато ва янглишишга тушиб қолиши)
Муаллиф: Ҳасан ибн Али ас-Саққоф
كتاب: تناقضات الألباني الواضحات فيما وقع له في تصحيح الأحاديث وتضعيفها من أخطاء وغلطات. (بقلم حسن بن علي السَّقَّاف)
давоми бор Инша Аллоҳ...
У (кеча)да фаришталар ва Руҳ (яъни, Жаброил алайҳисалом) Парвардигориларининг изни-ихтиёри-ла (йил давомида қилинадиган) барча ишлар билан (осмондан заминга) тушурлар. (Қадр сураси 4-оят). Шайх Алоуддин Мансур таржимаси.
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.
Бисмиллаҳ! Ассаламу алайкум!
“Мўминлардан ўзлари бешикаст бўлиб туриб (жиҳодга чиқмай)
ўтириб олган кишилар билан Аллоҳ йўлида мол ва жонлари ила
курашган зотлар баробар бўлмайди. Аллоҳ молу жонлари билан
курашган зотларни (бирон узр сабабли жиҳодга чиқмай) ўтириб
олган кишилардан ҳам бир даража афзал қилди ва барчаларига
гўзал оқибатни (яъни жаннатни) ваъда қилди. Ҳамда Аллоҳ жиҳод
қилгувчиларни ўтириб олувчилардан улуғ мукофот – Ўз
томонидан бўлажак юксак даражалар, мағфират ва марҳамат
билан афзал қилди. Аллоҳ мағфиратли, меҳрибон бўлган зотдир”.
“Нисо” сураси, 95-96-оятлар.
“Аллоҳ йўлида бу ҳаёти дунё эвазига охиратни сотиб оладиган
зотлар жанг қилсинлар. Ким Аллоҳ йўлида жанг қилиб ўлдирилса
ёки ғалаба қилса, унга улуғ мукофот ато этажакмиз”.
“Нисо” сураси, 74-оят.
“Иймон келтирган, ҳижрат қилган ва Аллоҳ йўлида молу
жонлари билан курашган зотларнинг Аллоҳ наздидаги
даражалари жуда улуғдир ва ўшалар (бахт-саодатга)
эришувчидирлар. Парвардигорлари уларга Ўз тарафидан раҳмат
ва ризолик ҳамда улар учун бўладиган жаннатлар хушхабарини
берурки, у жаннатларда доимий неъматлар бордир. Улар ўша
жойларда абадий қолурлар. Дарҳақиқат, фақат Аллоҳнинг
ҳузуридагина улуғ ажр бордир”. “Тавба” сураси, 20-22-оятлар.
“Албатта, Аллоҳ мўминларнинг жонларини ва молларини
улардан жаннат баробарига сотиб олди – улар Аллоҳ йўлида жанг
қилишиб (кофирларни) ўлдирадилар ва (ўзлари ҳам Аллоҳ учун
шаҳид бўлиб) ўлдириладилар. (Бундай мўминларга жаннат
берилишига) Аллоҳ Таврот, Инжил ва Қуръонда Ўзининг ҳақ
ваъдасини бергандир. Аллоҳдан ҳам аҳдига вафодорроқ ким
бор? Бас, (эй мўминлар), қилган бу савдоларингиздан шод
бўлингиз. Мана шу ҳақиқий буюк бахтдир”. “Тавба” сураси, 111-оят.
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир
“тижорат”ни кўрсатайми? (Ўша “тижорат” мана будир) – Аллоҳ ва
Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол
ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар
билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши иш(дир). (Агар шундай
қилсангизлар, Аллоҳ) сизларнинг гуноҳларингизни мағфират қилур
ҳамда сизларни остидан дарёлар оқиб турадиган жаннатларга ва
абадий жаннатлардаги покиза масканларга киритур. Бу эса улуғ
бахтдир. Ва (Аллоҳ сизларга) яна бошқа сизлар суядиган (бир
неъматни ҳам берурки, у) Аллоҳ томонидан бўлган ғалаба ва
яқин(да рўй бергувчи Макка) фатҳидир. (Эй Муҳаммад), мўминларга
мана шу хушхабарни етказинг! Эй мўминлар, сизлар ҳам худди
(ҳаворийлар каби) Аллоҳнинг ёрдамчилари бўлингиз! – Ийсо бинни
Марям ҳаворийларга: “Аллоҳга (яъни унинг динига даъват
қилишимда) ким менинг ёрдамчим бўлур?” деганида, ҳаворийлар
айтдилар: “Биз Аллоҳнинг (динига) ёрдам бергувчилармиз”. Бас,
бани Исроилдан бир тоифа (одамлар Ийсога) иймон келтирди ва
бир тоифа кофир бўлди. Бас, Биз иймон келтирган зотларни
душманларидан кучли қилиб, улар (кофирлар устига) ғолиб бўлиб
қолдилар”. “Саф” сураси, 10-14-оятлар.
“Ҳақиқий мўминлар фақат Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон
келтириб, сўнгра (ҳеч қандай) шак-шубҳа қилмаган ва молу
жонлари билан Аллоҳ йўлида курашган зотлардир. Ана
ўшаларгина (ўз иймонларида) содиқ бўлган зотлардир”.
“Ҳужурот” сураси, 15-оят.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан
ривоят қиладилар:
سُئل رسول الله صلى الله عليه و سلم: أ ي العمل أفضل؟ قال: إيمان بالله و
رسوله. قيل: ثم ماذا؟ قال: الجهاد في سبيل الله. قيل: ّ ثم ماذا؟ قال: ح ج مبرور"
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Энг яхши амал
қайси?” – деб сўралди. У зот: “Аллоҳ ва Росулига иймон
келтириш” – деб жавоб берди. “Сўнгра қайси?” – дейилди.
“Аллоҳ йўлида жиҳод қилиш” – деб жавоб бердилар. “Сўнгра
қайси?” – деб сўралди. “Аллоҳ ҳузурида мақбул бўлган ҳаж” –
деб жавоб бердилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу
анҳудан ривоят қиладилар:
سألتُ رسول الله صّلى الله عليه و سّلم: أي العمل أفضل؟ قال: إيمان بالله و
جهاد في سبيله. قلت: فأي الرقاب أفضل؟ قال: أنفسُها عند أهلها و أغلاها ثمنًا"
Мен Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Энг яхши
амал қайси?” – деб савол қилдим. У зот: “Аллоҳга иймон
келтириш ва Унинг йўлида жиҳод қилиш” – деб жавоб берди.
Мен: “Қайси қулни озод қилиш афзалроқ?” – дедим. У зот:
“Эгасига қадрлироқ бўлгани ва нархи қиммат бўлгани” – деб
жавоб бердилар.
Имом Муслим Абу Қатода Ансорий розияллоҳу анҳудан қилган
ривоятларида:
أنَّ رَسُو َ ل اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَامَ خَطيبًا، َف َ ذ َ كرَ َأنَّ الْجِهَادَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ
وَالإيمَا َ ن بِاللَّهِ َأفْضَلُ الأَعْمَالِ .فَقَامَ رَجُلٌ فَقَا َ ل: يَا رَسُو َ ل اللَّهِ: َأرََأيْتَ إِ ْ ن قُتِلْتُ فِي
سَبِيلِ اللَّهِ تُ َ كفَّرُ عَنِّي خَ َ طايَايَ كلها؟ فَقَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ صلَّى اللهُ عََليْهِ وَ سَّلمَ: نَعَمْ،
إِ ْ ن ُقتِلْتَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وََأنْتَ صَابِر مُحْتَسِب مُقْبِلٌ َ غيْرُ مُدْبِرٍ. ُثمَّ قَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ
صلى الله عليه و سلم: َ كيْفَ ُقْلتَ؟ قَا َ ل: َأرََأيْتَ إِ ْ ن قُتِلْتُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، َأتُ َ كفَّرُ عَنِّي
خَ َ طايَايَ؟ فَقَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ صلى الله عليه و سلم: نَعَم،ْ وََأنْتَ صَابِر مُحْتَسِب،
35
مُقْبِلٌ َ غيْرُ مُدْبِرٍ. إِلاَّ الدَّيْنَ! َفإِنَّ جِبْرِيل قَا َ ل لِي َ ذلِكَ.
Росули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам хутбада Аллоҳ
йўлидаги жиҳод ва Аллоҳга бўлган иймон амалларнинг энг
афзали эканлигини айтдилар. Шунда бир одам ўрнидан туриб:
– Ё Росулулоҳ, агар мен Аллоҳ йўлида ўлдирилсам, бу ҳол
менинг барча хато-гуноҳларимга каффорат бўладими? – деди.
Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
– Ҳа, албатта! Агар сен сабр қилиб олдинга интилгувчи
бўлиб, ортга қочмаган ҳолингда, Аллоҳдан савоб умид қилган
ҳолда ўлдирилсанг, барча хатоларингга каффорат бўлади, –
дедиларда:
– Нима дединг? – дедилар.
– Агар мен Аллоҳ йўлида ўлдирилсам, бу ҳол менинг барча
хато-гуноҳларимга каффорат бўладими?
– Агар сен Аллоҳ йўлида олға бориб, орқага қочмай, Аллоҳнинг
ризоси учун ўлдирилсанг, қарздан бошқа барча гуноҳларингга
каффорат бўлади. Буни менга Жаброил алайҳис-салом айтди, –
дедилар Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам.
Хатиб Бағдодий “Бағдод тарихи” китобида Муҳаммад ибн Фузайл
ибн Иёздан ҳикоя қилади. Унда Муҳаммад ибн Фузайл:
“Абдуллоҳ ибн Муборакни тушимда кўрдим, унга: ”Қайси
амаллар афзаллигини кўрдинг?” – дедим. Шунда у: ”Мен ўзим
адо қилган амаллар”, – деди. Мен унга: ”Рибот ва жиҳодними?” –
дедим. У: ”Ҳа”, – деди. Мен: “Сенга Аллоҳ қандай муомала
қилди?” – деб сўрадим. У: “Менинг гуноҳларимни ундан сўнг
бошқаси бўлмаган мағфират билан мағфират қилди”, – деди.
* Имом Аҳмад ибн Ҳанбал олдида ғазот зикр қилинди. Шунда у зот
йиғлаб юбордилар ва шундай дедилар: “Бундан кўра савоблироқ иш
йўқ. Душман билан тўқнашиб, юзма-юз туриб жанг қилишдан
афзалроқ савоб йўқ. Душман билан курашаётган кимсалар –
улар Исломни, мусулмонларни ва уларнинг ор-номусларини
ҳимоя қилувчилардир. Бунданда афзалроқ амал борми? Одамлар
омонликда, улар хавфда бўлишади. Улар Аллоҳ йўлида ширин
жонидан кечганлардир”. Ибн Қудома: “Муғний”.
Имом Термизий, Байҳақий ва Ҳоким Абдуллоҳ ибн Салом
розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар: У зот айтдиларки:
َقعَدْنَا نََفر مِنْ َأصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سّلم. َفُقْلنَا: َلوْ نَعَْلمُ َأيَّ
الأَعْمَالِ َأحَبَّ إَِلى اللَّهِ عَمِلْنَاهُ.
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг асҳобларидан
бир неча киши суҳбатлашиб ўтириб, Аллоҳга энг суюмли амал
қайси эканлигини билганимизда эди, албатта ўша амални
қилардик, – дедик. Шунда Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло ушбу
оятларни нозил қилди:
“Осмонлардаги ва ердаги бор нарса Аллоҳга тасбеҳ айтди. У
қудрат ва ҳикмат соҳибидир. Эй мўминлар, сизлар нега
ўзларингиз қилмайдиган нарсани (қиламиз деб) айтурсизлар?!
Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз, деб)
айтишларингиз Аллоҳ наздида ўта манфур (ишдир). Албатта
Аллоҳ Ўзининг йўлида гўё туташ бинолардек бир сафга тизилган
ҳолларида жиҳод қиладиган зотларни севар”.
“Саф” сураси, 1-4-оятлар.
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу оятларни бизга
ўқиб бердилар”.
30. Имом Байҳақийнинг бошқа бир ривоятида Ибн Салом
розияллоҳу анҳу бундай дейди:
أن ناسًا من أصحاب رسول الله صّلى الله عليه و سّلم قالوا: "لو أرسلنا إلى
رسول الله صلى الله عليه و سلم رسو ً لا يسأله عن أحبِّ الأعمال إلى الله. فلم
يذهب إليه أحد منّا، و هِبْنا أن نسأله عن ذلك. فدعا رسول الله صلى الله عليه و
( ¬! yx¬7y™) سلم اولئك النفرَ، رج ً لا رج ً لا، حتى جمعَهم، و نزَلتْ فيهم هذه السورة
قال ابن سلام: فقرأها علينا رسول الله صلى الله عليه و سلم كلَّها.
“Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асҳобларининг бир
гуруҳи: “Росулуллоҳнинг олдига бир элчи юборсак. У
Росулуллоҳдан Аллоҳ таолога энг суюмли амал қайсилиги
ҳақида сўраб берса” – деб қолишди. Биздан бирон киши
Росулуллоҳ олдиларига боролмади. Биз бу борада сўрашдан
ҳайиқдик. Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам
бизларни битта-битта ҳузурларига чақирдилар ва биз
йиғилгач, ҳақимизда нозил бўлган “Саф” сураси оятларининг
ҳаммасини ўқиб бердилар”.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан
қилган ривоятларида:
أتي رَجُلٌ رَسُو َ ل الله صّلى الله عليه و سّلم، فقَا َ ل: َأ ي النَّاسِ َأْفضَ ُ ل؟ قَا َ ل: مُؤْمِن
يُجَاهِدُ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ. َقال :َ ُثمَّ مَنْ؟ َقا َ ل: رَجُلٌ مُعْتَزِلٌ فِي شِعْبٍ مِنَ
الشِّعَابِ يَعْبُدُ رَبَّهُ، وَيَدَعُ النَّاسَ مِنْ شَرِّهِ.
“Бир киши Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам
ҳузурларига келдида:
– Одамларнинг энг афзали ким, – деб сўради.
– Аллоҳ йўлида молу жони билан жиҳод қилувчи мўмин киши, –
деб жавоб бердилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
– Ундан кейинчи? – сўради у киши.
– Тоғ дараларидан бирига четланиб, ёлғиз хилватда
Роббисига ибодат қилиш билан машғул бўлган ҳолда одамларга
ўз ёмонлигини етказмайдиган одам, – деб жавоб қилдилар
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам”.
Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган
ривоятида у зот Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламдан:
يا رسو َ ل الله، مَا يَعْدِلُ الْجِهَادَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؟ قَا َ ل صّلى الله عليه و سّلم: َ لا
تَسْتَطِيعُونَهُ! َفَأعَادُوا عََليْهِ مَرَّتَيْنِ َأوْ َث َ لاًثا، كُلُّ َ ذلِكَ يَقُو ُ ل: َ لا تَسْتَطِيعُونَهُ. ثم قَا َ ل:
مََثلُ اْلمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ َ كمََثلِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْقَانِتِ بِآيَاتِ اللَّهِ، َ لا يَفْتُرُ مِنْ صَ َ لاةٍ
وَ َ لا صِيَامٍ حَتَّى يَرْجِعَ الْمُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ.
– Ё Росулуллоҳ, Аллоҳ йўлидаги жиҳодга қайси амал баробар
бўлади? – деб сўради.
– Тоқатларинг етмайди, – дедилар.
Икки-уч бор сўрадилар, шунда ҳам:
– Тоқатларинг етмайди, – деб жавоб бердилар. Сўнгра
айтдилар:
– Аллоҳ йўлидаги жиҳодни, мужоҳид уйидан чиққан пайтда
рўза тутиб масжидга кирган ва кечалари қоим бўлиб ибодат
қилган, мужоҳид уйига қайтгунча рўзасини ва ибодатини
йўқотмай турган киши амалига қиёслаш мумкин”.
33. Имом Бухорийнинг Абу Ҳурайрадан келтирган бошқа бир
ривоятларида бундай дейилган:
أ ّ ن رج ً لا قال: يَا رَسُو َ ل الله، دُلَّنِي عََلى عَمَلٍ يَعْدِلُ الْجِهَادَ؟ قَا َ ل صّلى الله عليه و
سّلم : َ لا َأجِدُهُ. ثم قَا َ ل: هَ ْ ل تَسْتَطِيعُ إِ َ ذا خَرَجَ الْمُجَاهِدُ َأ ْ ن تَدْخُ َ ل مَسْجِدَكَ َفتَُقومَ
42
وَ َ لا تَفْتُرَ وَتَصُومَ وَ َ لا تُ ْ فطِرَ؟ قَا َ ل الرجل: وَمَنْ يَسْتَطِيعُ َ ذلِكَ؟..
“Бир киши Росулуллоҳга деди:
– Ё Росулуллоҳ, менга жиҳодга тенг бўладиган амални
кўрсатинг?
– Бундай амални топа олмайман, – дедиларда, сўнг:
– Бир мужоҳид уйдан чиққан вақтда рўзадор бўлган ҳолингда
масжидга кирсанг, то мужоҳид қайтиб келгунча рўзангни очмай,
намозингни тўхтатмай ўқиб туришга кучинг етадими? –
дедилар.
– Бунга ҳеч кимнинг кучи етмайди”, – деди ҳалиги киши.
“Мўминлардан ўзлари бешикаст бўлиб туриб (жиҳодга чиқмай)
ўтириб олган кишилар билан Аллоҳ йўлида мол ва жонлари ила
курашган зотлар баробар бўлмайди. Аллоҳ молу жонлари билан
курашган зотларни (бирон узр сабабли жиҳодга чиқмай) ўтириб
олган кишилардан ҳам бир даража афзал қилди ва барчаларига
гўзал оқибатни (яъни жаннатни) ваъда қилди. Ҳамда Аллоҳ жиҳод
қилгувчиларни ўтириб олувчилардан улуғ мукофот – Ўз
томонидан бўлажак юксак даражалар, мағфират ва марҳамат
билан афзал қилди. Аллоҳ мағфиратли, меҳрибон бўлган зотдир”.
“Нисо” сураси, 95-96-оятлар.
“Аллоҳ йўлида бу ҳаёти дунё эвазига охиратни сотиб оладиган
зотлар жанг қилсинлар. Ким Аллоҳ йўлида жанг қилиб ўлдирилса
ёки ғалаба қилса, унга улуғ мукофот ато этажакмиз”.
“Нисо” сураси, 74-оят.
“Иймон келтирган, ҳижрат қилган ва Аллоҳ йўлида молу
жонлари билан курашган зотларнинг Аллоҳ наздидаги
даражалари жуда улуғдир ва ўшалар (бахт-саодатга)
эришувчидирлар. Парвардигорлари уларга Ўз тарафидан раҳмат
ва ризолик ҳамда улар учун бўладиган жаннатлар хушхабарини
берурки, у жаннатларда доимий неъматлар бордир. Улар ўша
жойларда абадий қолурлар. Дарҳақиқат, фақат Аллоҳнинг
ҳузуридагина улуғ ажр бордир”. “Тавба” сураси, 20-22-оятлар.
“Албатта, Аллоҳ мўминларнинг жонларини ва молларини
улардан жаннат баробарига сотиб олди – улар Аллоҳ йўлида жанг
қилишиб (кофирларни) ўлдирадилар ва (ўзлари ҳам Аллоҳ учун
шаҳид бўлиб) ўлдириладилар. (Бундай мўминларга жаннат
берилишига) Аллоҳ Таврот, Инжил ва Қуръонда Ўзининг ҳақ
ваъдасини бергандир. Аллоҳдан ҳам аҳдига вафодорроқ ким
бор? Бас, (эй мўминлар), қилган бу савдоларингиздан шод
бўлингиз. Мана шу ҳақиқий буюк бахтдир”. “Тавба” сураси, 111-оят.
“Эй мўминлар, сизларга аламли азобдан нажот берадиган бир
“тижорат”ни кўрсатайми? (Ўша “тижорат” мана будир) – Аллоҳ ва
Унинг пайғамбарига иймон келтирурсизлар ва Аллоҳ йўлида мол
ва жонларингиз билан жиҳод қилурсизлар. Мана шу агар
билсангизлар ўзларингиз учун энг яхши иш(дир). (Агар шундай
қилсангизлар, Аллоҳ) сизларнинг гуноҳларингизни мағфират қилур
ҳамда сизларни остидан дарёлар оқиб турадиган жаннатларга ва
абадий жаннатлардаги покиза масканларга киритур. Бу эса улуғ
бахтдир. Ва (Аллоҳ сизларга) яна бошқа сизлар суядиган (бир
неъматни ҳам берурки, у) Аллоҳ томонидан бўлган ғалаба ва
яқин(да рўй бергувчи Макка) фатҳидир. (Эй Муҳаммад), мўминларга
мана шу хушхабарни етказинг! Эй мўминлар, сизлар ҳам худди
(ҳаворийлар каби) Аллоҳнинг ёрдамчилари бўлингиз! – Ийсо бинни
Марям ҳаворийларга: “Аллоҳга (яъни унинг динига даъват
қилишимда) ким менинг ёрдамчим бўлур?” деганида, ҳаворийлар
айтдилар: “Биз Аллоҳнинг (динига) ёрдам бергувчилармиз”. Бас,
бани Исроилдан бир тоифа (одамлар Ийсога) иймон келтирди ва
бир тоифа кофир бўлди. Бас, Биз иймон келтирган зотларни
душманларидан кучли қилиб, улар (кофирлар устига) ғолиб бўлиб
қолдилар”. “Саф” сураси, 10-14-оятлар.
“Ҳақиқий мўминлар фақат Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига иймон
келтириб, сўнгра (ҳеч қандай) шак-шубҳа қилмаган ва молу
жонлари билан Аллоҳ йўлида курашган зотлардир. Ана
ўшаларгина (ўз иймонларида) содиқ бўлган зотлардир”.
“Ҳужурот” сураси, 15-оят.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан
ривоят қиладилар:
سُئل رسول الله صلى الله عليه و سلم: أ ي العمل أفضل؟ قال: إيمان بالله و
رسوله. قيل: ثم ماذا؟ قال: الجهاد في سبيل الله. قيل: ّ ثم ماذا؟ قال: ح ج مبرور"
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Энг яхши амал
қайси?” – деб сўралди. У зот: “Аллоҳ ва Росулига иймон
келтириш” – деб жавоб берди. “Сўнгра қайси?” – дейилди.
“Аллоҳ йўлида жиҳод қилиш” – деб жавоб бердилар. “Сўнгра
қайси?” – деб сўралди. “Аллоҳ ҳузурида мақбул бўлган ҳаж” –
деб жавоб бердилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу
анҳудан ривоят қиладилар:
سألتُ رسول الله صّلى الله عليه و سّلم: أي العمل أفضل؟ قال: إيمان بالله و
جهاد في سبيله. قلت: فأي الرقاب أفضل؟ قال: أنفسُها عند أهلها و أغلاها ثمنًا"
Мен Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Энг яхши
амал қайси?” – деб савол қилдим. У зот: “Аллоҳга иймон
келтириш ва Унинг йўлида жиҳод қилиш” – деб жавоб берди.
Мен: “Қайси қулни озод қилиш афзалроқ?” – дедим. У зот:
“Эгасига қадрлироқ бўлгани ва нархи қиммат бўлгани” – деб
жавоб бердилар.
Имом Муслим Абу Қатода Ансорий розияллоҳу анҳудан қилган
ривоятларида:
أنَّ رَسُو َ ل اللَّهِ صلى الله عليه و سلم قَامَ خَطيبًا، َف َ ذ َ كرَ َأنَّ الْجِهَادَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ
وَالإيمَا َ ن بِاللَّهِ َأفْضَلُ الأَعْمَالِ .فَقَامَ رَجُلٌ فَقَا َ ل: يَا رَسُو َ ل اللَّهِ: َأرََأيْتَ إِ ْ ن قُتِلْتُ فِي
سَبِيلِ اللَّهِ تُ َ كفَّرُ عَنِّي خَ َ طايَايَ كلها؟ فَقَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ صلَّى اللهُ عََليْهِ وَ سَّلمَ: نَعَمْ،
إِ ْ ن ُقتِلْتَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وََأنْتَ صَابِر مُحْتَسِب مُقْبِلٌ َ غيْرُ مُدْبِرٍ. ُثمَّ قَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ
صلى الله عليه و سلم: َ كيْفَ ُقْلتَ؟ قَا َ ل: َأرََأيْتَ إِ ْ ن قُتِلْتُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، َأتُ َ كفَّرُ عَنِّي
خَ َ طايَايَ؟ فَقَا َ ل رَسُو ُ ل اللَّهِ صلى الله عليه و سلم: نَعَم،ْ وََأنْتَ صَابِر مُحْتَسِب،
35
مُقْبِلٌ َ غيْرُ مُدْبِرٍ. إِلاَّ الدَّيْنَ! َفإِنَّ جِبْرِيل قَا َ ل لِي َ ذلِكَ.
Росули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам хутбада Аллоҳ
йўлидаги жиҳод ва Аллоҳга бўлган иймон амалларнинг энг
афзали эканлигини айтдилар. Шунда бир одам ўрнидан туриб:
– Ё Росулулоҳ, агар мен Аллоҳ йўлида ўлдирилсам, бу ҳол
менинг барча хато-гуноҳларимга каффорат бўладими? – деди.
Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
– Ҳа, албатта! Агар сен сабр қилиб олдинга интилгувчи
бўлиб, ортга қочмаган ҳолингда, Аллоҳдан савоб умид қилган
ҳолда ўлдирилсанг, барча хатоларингга каффорат бўлади, –
дедиларда:
– Нима дединг? – дедилар.
– Агар мен Аллоҳ йўлида ўлдирилсам, бу ҳол менинг барча
хато-гуноҳларимга каффорат бўладими?
– Агар сен Аллоҳ йўлида олға бориб, орқага қочмай, Аллоҳнинг
ризоси учун ўлдирилсанг, қарздан бошқа барча гуноҳларингга
каффорат бўлади. Буни менга Жаброил алайҳис-салом айтди, –
дедилар Росулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам.
Хатиб Бағдодий “Бағдод тарихи” китобида Муҳаммад ибн Фузайл
ибн Иёздан ҳикоя қилади. Унда Муҳаммад ибн Фузайл:
“Абдуллоҳ ибн Муборакни тушимда кўрдим, унга: ”Қайси
амаллар афзаллигини кўрдинг?” – дедим. Шунда у: ”Мен ўзим
адо қилган амаллар”, – деди. Мен унга: ”Рибот ва жиҳодними?” –
дедим. У: ”Ҳа”, – деди. Мен: “Сенга Аллоҳ қандай муомала
қилди?” – деб сўрадим. У: “Менинг гуноҳларимни ундан сўнг
бошқаси бўлмаган мағфират билан мағфират қилди”, – деди.
* Имом Аҳмад ибн Ҳанбал олдида ғазот зикр қилинди. Шунда у зот
йиғлаб юбордилар ва шундай дедилар: “Бундан кўра савоблироқ иш
йўқ. Душман билан тўқнашиб, юзма-юз туриб жанг қилишдан
афзалроқ савоб йўқ. Душман билан курашаётган кимсалар –
улар Исломни, мусулмонларни ва уларнинг ор-номусларини
ҳимоя қилувчилардир. Бунданда афзалроқ амал борми? Одамлар
омонликда, улар хавфда бўлишади. Улар Аллоҳ йўлида ширин
жонидан кечганлардир”. Ибн Қудома: “Муғний”.
Имом Термизий, Байҳақий ва Ҳоким Абдуллоҳ ибн Салом
розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар: У зот айтдиларки:
َقعَدْنَا نََفر مِنْ َأصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سّلم. َفُقْلنَا: َلوْ نَعَْلمُ َأيَّ
الأَعْمَالِ َأحَبَّ إَِلى اللَّهِ عَمِلْنَاهُ.
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг асҳобларидан
бир неча киши суҳбатлашиб ўтириб, Аллоҳга энг суюмли амал
қайси эканлигини билганимизда эди, албатта ўша амални
қилардик, – дедик. Шунда Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло ушбу
оятларни нозил қилди:
“Осмонлардаги ва ердаги бор нарса Аллоҳга тасбеҳ айтди. У
қудрат ва ҳикмат соҳибидир. Эй мўминлар, сизлар нега
ўзларингиз қилмайдиган нарсани (қиламиз деб) айтурсизлар?!
Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз, деб)
айтишларингиз Аллоҳ наздида ўта манфур (ишдир). Албатта
Аллоҳ Ўзининг йўлида гўё туташ бинолардек бир сафга тизилган
ҳолларида жиҳод қиладиган зотларни севар”.
“Саф” сураси, 1-4-оятлар.
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу оятларни бизга
ўқиб бердилар”.
30. Имом Байҳақийнинг бошқа бир ривоятида Ибн Салом
розияллоҳу анҳу бундай дейди:
أن ناسًا من أصحاب رسول الله صّلى الله عليه و سّلم قالوا: "لو أرسلنا إلى
رسول الله صلى الله عليه و سلم رسو ً لا يسأله عن أحبِّ الأعمال إلى الله. فلم
يذهب إليه أحد منّا، و هِبْنا أن نسأله عن ذلك. فدعا رسول الله صلى الله عليه و
( ¬! yx¬7y™) سلم اولئك النفرَ، رج ً لا رج ً لا، حتى جمعَهم، و نزَلتْ فيهم هذه السورة
قال ابن سلام: فقرأها علينا رسول الله صلى الله عليه و سلم كلَّها.
“Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асҳобларининг бир
гуруҳи: “Росулуллоҳнинг олдига бир элчи юборсак. У
Росулуллоҳдан Аллоҳ таолога энг суюмли амал қайсилиги
ҳақида сўраб берса” – деб қолишди. Биздан бирон киши
Росулуллоҳ олдиларига боролмади. Биз бу борада сўрашдан
ҳайиқдик. Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам
бизларни битта-битта ҳузурларига чақирдилар ва биз
йиғилгач, ҳақимизда нозил бўлган “Саф” сураси оятларининг
ҳаммасини ўқиб бердилар”.
Имом Бухорий ва Муслим Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан
қилган ривоятларида:
أتي رَجُلٌ رَسُو َ ل الله صّلى الله عليه و سّلم، فقَا َ ل: َأ ي النَّاسِ َأْفضَ ُ ل؟ قَا َ ل: مُؤْمِن
يُجَاهِدُ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ. َقال :َ ُثمَّ مَنْ؟ َقا َ ل: رَجُلٌ مُعْتَزِلٌ فِي شِعْبٍ مِنَ
الشِّعَابِ يَعْبُدُ رَبَّهُ، وَيَدَعُ النَّاسَ مِنْ شَرِّهِ.
“Бир киши Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам
ҳузурларига келдида:
– Одамларнинг энг афзали ким, – деб сўради.
– Аллоҳ йўлида молу жони билан жиҳод қилувчи мўмин киши, –
деб жавоб бердилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
– Ундан кейинчи? – сўради у киши.
– Тоғ дараларидан бирига четланиб, ёлғиз хилватда
Роббисига ибодат қилиш билан машғул бўлган ҳолда одамларга
ўз ёмонлигини етказмайдиган одам, – деб жавоб қилдилар
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам”.
Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган
ривоятида у зот Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламдан:
يا رسو َ ل الله، مَا يَعْدِلُ الْجِهَادَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؟ قَا َ ل صّلى الله عليه و سّلم: َ لا
تَسْتَطِيعُونَهُ! َفَأعَادُوا عََليْهِ مَرَّتَيْنِ َأوْ َث َ لاًثا، كُلُّ َ ذلِكَ يَقُو ُ ل: َ لا تَسْتَطِيعُونَهُ. ثم قَا َ ل:
مََثلُ اْلمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ َ كمََثلِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْقَانِتِ بِآيَاتِ اللَّهِ، َ لا يَفْتُرُ مِنْ صَ َ لاةٍ
وَ َ لا صِيَامٍ حَتَّى يَرْجِعَ الْمُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ.
– Ё Росулуллоҳ, Аллоҳ йўлидаги жиҳодга қайси амал баробар
бўлади? – деб сўради.
– Тоқатларинг етмайди, – дедилар.
Икки-уч бор сўрадилар, шунда ҳам:
– Тоқатларинг етмайди, – деб жавоб бердилар. Сўнгра
айтдилар:
– Аллоҳ йўлидаги жиҳодни, мужоҳид уйидан чиққан пайтда
рўза тутиб масжидга кирган ва кечалари қоим бўлиб ибодат
қилган, мужоҳид уйига қайтгунча рўзасини ва ибодатини
йўқотмай турган киши амалига қиёслаш мумкин”.
33. Имом Бухорийнинг Абу Ҳурайрадан келтирган бошқа бир
ривоятларида бундай дейилган:
أ ّ ن رج ً لا قال: يَا رَسُو َ ل الله، دُلَّنِي عََلى عَمَلٍ يَعْدِلُ الْجِهَادَ؟ قَا َ ل صّلى الله عليه و
سّلم : َ لا َأجِدُهُ. ثم قَا َ ل: هَ ْ ل تَسْتَطِيعُ إِ َ ذا خَرَجَ الْمُجَاهِدُ َأ ْ ن تَدْخُ َ ل مَسْجِدَكَ َفتَُقومَ
42
وَ َ لا تَفْتُرَ وَتَصُومَ وَ َ لا تُ ْ فطِرَ؟ قَا َ ل الرجل: وَمَنْ يَسْتَطِيعُ َ ذلِكَ؟..
“Бир киши Росулуллоҳга деди:
– Ё Росулуллоҳ, менга жиҳодга тенг бўладиган амални
кўрсатинг?
– Бундай амални топа олмайман, – дедиларда, сўнг:
– Бир мужоҳид уйдан чиққан вақтда рўзадор бўлган ҳолингда
масжидга кирсанг, то мужоҳид қайтиб келгунча рўзангни очмай,
намозингни тўхтатмай ўқиб туришга кучинг етадими? –
дедилар.
– Бунга ҳеч кимнинг кучи етмайди”, – деди ҳалиги киши.
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.
Ассаламу алайкум! Мен ёзган пост нега чиқмади? СубҳанАЛЛАҲ!
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.
Намоздаги вожиб билан фарзни фарқи борми? Намозда фарз(рукн) қолдирилса, намоз ботил бўлади. Вожиб қолдирилса, саждаи саҳв қилиш керак.
"Айтинг: “Албатта, намозим, ибодатларим, ҳаёту мамотим бутун оламларнинг Раббиси бўлмиш Аллоҳ учундир". Анъом" сураси, 162-оят.