Исм ва сифатлардаги тавҳид борасида саҳиҳ эътиқод
7-савол: Аҳли сунна вал жамоанинг исм в сифатлардаги эътиқоди нима?
Аҳли сунна вал жамоа Аллоҳга, У Ўзига исбот қилган ва Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Унга исбот қилган гўзал исмлар ва олий сифатларни исбот қиладилар. Қуръон ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан собит бўлган ҳадисни ҳатлаб ўтмайдилар.
Бунинг лафзларини исбот қиладилар. Ҳамда Қуръон нозил бўлган (тил) бўлмиш араб тилидаги унинг маъносини биладилар. Кайфиятни эса Аллоҳ таолога ҳавола қиладилар. Чунки Аллоҳ таоло бу билан хосланиб, инсониятдан бирор кишини ундан хабардор қилмади.
8-савол: Ким уни лозим тутса исм ва сифатлар бобида оғишишдан саломат бўладиган шаръий, собит асослар нима?
1 - Аллоҳ Ўзига исбот қилган ёки Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Унга исбот қилганларини зиёда ёки нуқсонликсиз исбот қилишлик.
2 - Аллоҳ таолони Ўз сифатларида махлуқотларга ўхшаш эканидан пок тутиш.
Аллоҳ таоло деди: «Бирон нарса У зотга ўхшаш эмасдир. У эшитгувчи ва кўриб тургувчидир» (Шўро: 11).
3 - Унинг сифатлари кайфиятини идрок қилишга уринмаслик.
Аллоҳ таоло деди: «Улар эса У зотни била олмаслар» (Тоҳа: 110).
9-савол: Аллоҳ таолонинг сифатларидан бири «Аршга кўтарилишлик»дир. Унга қандай иймон келтирамиз?
Аллоҳнинг аршга кўтарилиши ҳақиқий кўтарилиш эканини исбот қилишлик. Унинг маъносини биламиз, кайфиятини эса билмаймиз.
Маъноси: Олий бўлиш ва кўтарилишлик.
Араб тилида шундай ворид бўлган ҳамда аҳли сунна вал жамоа ушбу маънога иттифоқ қилган.
Кайфиятига келсак: Бу кўтарилишликни шериги йўқ, ёлғиз Аллоҳгина билади.
10-савол: Аллоҳ таолонинг сифатларидан бири «Эшитишлик»дир. Унга қандай иймон келтирамиз?
Аллоҳ таоло айтади: «Албатта, Аллоҳ эшитгувчи, кўргувчи бўлган зотдир» (Нисо: 58).
Шу ва шунга ўхшаш оятлардан: Аллоҳга эшитишлик сифатини исбот қилишлик истифода қилинади.
Эшитишлик араб тилида: овозларни идрок қилишдир.
Демак, Аллоҳ таолога овозларни идрок қиладиган ҳамда Аллоҳнинг махлуқотларидан бирор нарсага ўхшаш бўлмаган эшитишликни исбот қиламиз. Бунинг кайфиятини эса Аллоҳ таолога ҳавола қиламиз. «Қандай эшитади?», демаймиз. Бу борада гап-сўзга киришмаймиз. Зеро, Аллоҳ табарока ва таоло бизни бундан хабардор қилмади. Балки У жалла ва аъла унинг илмини яширди.
Тавҳид турларининг қисқа изоҳи
Савол: Рубубият, улуҳият, исм ва сифатлар ҳамда Зот тавҳидларидан нима мақсад қилинади?
Жавоб: Рубубият тавҳиди – Аллоҳни яратиш, ризқ бериш, тирилтириш, ўлдириш ва шунга ўхшашлардан иборат феълларида яккалашликдир.
Улуҳият тавҳиди – намоз, рўза, ҳаж, закот, назр, қурбонлик ва шунга ўхшашлардан иборат ибодатда Аллоҳни яккалашликдир.
Исм ва сифатлардаги тавҳид эса Аллоҳни ташбиҳ, тамсил, таҳриф-(ўзгартириш) ва таътил-(бекор қилиш)ликсиз, У Ўзини сифатлаган ёки Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Уни си-фатлаган сифатлар билан сифатлашингиз ҳамда Уни, У Ўзини номлаган ёки Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Уни номлаганлари билан номлашлигингиздир.
Тавфиқ Аллоҳдандир. Набийимизга ва у кишининг оиласига ва саҳобаларига Аллоҳнинг саловот ва саломлари бўлсин!
Жавоб: Рубубият тавҳиди – Аллоҳни яратиш, ризқ бериш, тирилтириш, ўлдириш ва шунга ўхшашлардан иборат феълларида яккалашликдир.
Улуҳият тавҳиди – намоз, рўза, ҳаж, закот, назр, қурбонлик ва шунга ўхшашлардан иборат ибодатда Аллоҳни яккалашликдир.
Исм ва сифатлардаги тавҳид эса Аллоҳни ташбиҳ, тамсил, таҳриф-(ўзгартириш) ва таътил-(бекор қилиш)ликсиз, У Ўзини сифатлаган ёки Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Уни си-фатлаган сифатлар билан сифатлашингиз ҳамда Уни, У Ўзини номлаган ёки Расули соллаллоҳу алайҳи ва саллам Уни номлаганлари билан номлашлигингиздир.
Тавфиқ Аллоҳдандир. Набийимизга ва у кишининг оиласига ва саҳобаларига Аллоҳнинг саловот ва саломлари бўлсин!
Илмий Тадқиқотлар ва Фатво Бериш Доимий Қўмитаси, Фатво № 9772.
Раис: Абдулазиз ибн Абдуллоҳ ибн Боз
Раис ноиби: Абдурраззоқ Афифий
Аъзолар: Абдуллоҳ ибн Ғудаён
Раис: Абдулазиз ибн Абдуллоҳ ибн Боз
Раис ноиби: Абдурраззоқ Афифий
Аъзолар: Абдуллоҳ ибн Ғудаён