بسم الله الرحمن الرحيم
لا اله الّا الله шаҳодати ҳақида
Бугунги кунимизда кўпгина Исломий сайт ходимлари, араб тилидаги китоб ва мақолаларни ўзбекчага таржима қилишаётган, ҳамда мақола ёзаётган ёки даъват қилувчи биродарларимиз لا اله الّا اللهни таржима қилишяпганда бу гувоҳликни "Аллоҳдан ўзга худо йўқ", ёки "Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ" деб таржима қилишяпти. Албатта бу жуда қўпол хатодир. Биринчидан, Аллоҳнинг «Худо» деган исми йўқ(бу яна бир алоҳида масала). Иккинчидан, ўзбек тилидаги худо ва илоҳ икки ҳил тушунилади. «Худо» дейилганда яратувчи, ризқ берувчи каби Аллоҳнинг рубубият сифатлари тушунилади. Аммо арабий « إِلَهٌ» ( илоҳ) сўзи яратувчи деб таржима қилинмайди балки «ибодат қилинадиган», «сиғиниладиган обьект» деб таржима қилинади. لا اله الّا اللهнинг саҳиҳ таржимаси бўлса мана бундайдир:" Аллоҳдан ўзга хақ илоҳ йўқдир", яъни ,Аллоҳдан ўзга ибодатга лойиқ ҳақ Зот йўқдир.
Бунга далил:
1)Арабча сўз бўлган
«إِلَهٌ» асл ўзаги
« أَ لَ هَ» дан олинган.
«أَ لَ هَ» ўзагининг асл маъноси – муҳаббат ва улуғлашлик билан ибодат қилмоқликдир. Шундай қилиб, ўзбек тилида айтиладиган
«Худо» сўзи билан арабчада келган
«إِلَهٌ» сўзининг орасида кaттaгина фарқ борлигига ўзингиз гувоҳ бўлиб турибсиз. Яъни ,
«Худо» дейилганда фақат яратувчи назарда тутилса,
«إِلَهٌ» дейилганда ибодат қилинадиган обьект тушунилади.
2) «إِلَهٌ» сўзи араб тилида
«فِعا لٌ» вазнидадир, яъни
«مَفْعُو لٌ» маъносида.
Шайхул Ислом роҳимаҳуллоҳ шундай дедилар:
"Илоҳ - у сиғиниладиган Зотдир. Сиғиниладиган Зот эса ибодат қилинмоқликка лойиқдир". ("Мажъмуъ ал-Фатава" (10/249)).
Луғатда эса: "
Киши қуллик бажо қилганда сиғинди деб айтилади. Феълдаги ҳамза, лом ва ҳа (алиҳа феъли) бир асл бўлиб, у қуллик бажо қилишдир". ("Муъжам мақойис ал-Луғо" (1/127), Абдуссалом Ҳарун таҳқиқи остида).
3) لا اله الّا الله шаҳодати араб тилида бешта сўздан ташкил топган, таржима қилинганда бўлса олтитата сўз бўлади.
Биринчи бу
“Ла” сўзидир, бу сўз араб тилида
“Ла нафия лиджинс” деб номланади.
Араб тилида
“Ла нафия лиджинс” нинг
“Исм” ва
“Хабар”и бор. Мана шунинг учун ҳам шаходатдаги
“Ла” нинг исми бу
“илоҳ” –
“ибодат қилиниладиган” ёки
“сиғиниладиган” сўзидир.
Шаҳодатдаги учинчи сўз бу(
“Ла”нинг)
“Хабар”идир. Бу
“Хабар”даги
“Хаққун” сўзидир.
Тўртинчи сўз
“илла”-ўзга маносида
Бешинчи сўз -
“Аллoҳ” сўзидир.
Келинглар учинчи сўзга қайтайлик. Нима учун биз бу сўзни арабча гувоҳлик
لا اله الّا الله да айтмаймиз ??? Чунки
Ла илaҳа иллаллоҳ араб калимасидир, араб тилида бўлса (
“Ла”нинг)
“Хабар”(и)ни айтмасликка ва беркитишга рухсат бор. Бу хақда асли араб бўлган олим наҳушунос Ибни Молик айтганларидек:
وَشَاعَ فِي ذَا الْبَابِ إِسْقَاطُ الخَبَر
إِذَا الْمُرَادُ مَعْ سُقُوطِهِ ظَهَــر
Яъни:
«Албатта хабарни беркитишга рухсат бор бобда[1] маълум бўлгандек
Агарда беркитилган(хабар назарда тутиляпти)нарсадан сўнг маъъно очиқ бўлса гар!»
Араблар учун маъно очиқ- ойдин эди бунга Қуръон ва Суннатда далил келган.
Қуръондаги далилга келсак, Аллоҳ бизларга росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам:
«Ла илаҳа иллаллоҳ деб гувоҳлик берсангизлар нажот топасизлар "деганларида мушриклар мана бундай дейишган: “Наҳотки у шунча илоҳларни бир Илоҳ қилган бўлса?! Хақиқатда бу жуда қизиқ нарса!” (Сод сураси 5-оят) билдирди».
Шунингдек имом Ибни Хузайма мана бу маънодаги ҳадисни хабарини берадилар, Абу Суфён Рум подшоҳи билан учрашганда, подшоҳ ундан Муҳаммад соллоллоҳу алайҳи вассалам хақларида, сўраб туриб ,шундай савол беради:
«У сизларга нима қилишни буюради?». Абу Суфён шундай деб жавоб беради:
«Якка Аллоҳнинг ўзигагина ибодат қилишни, Унга хеч кимни шерик қилмасликни ва оталарингиз гапираётган нарсани қолдиринглар…».
Юқорида айтиб ўтилганлардан маълум бўладики, араблар учун
“Ла илаҳа иллаллоҳ” маъноси равшан ва тушунарлик эди, мана шу сабаб ҳам Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам араб тили қоидаси бўйича хабардаги
«хаққун» сўзини айтиб ўтмадилар.
Ўзбек тилига келсак у ерда имом Ибни Молик айтиб ўтган қоида
“Ла-нафия лиджинс” (Ла инкор этувчи тури) йўқ, бу қоиданинг нозик жойлари билан боғлиқ нарсаларни гапирмаса ҳам бўлади, яъни
«Агарда беркитилган(хабар назарда тутиляпти)нарсадан сўнг маъно очиқ бўлса гар!» Агарда ушбу қоида ўзбек тилида бўлганда ҳам, имом Моликни гапларидан бизга маълум бўлгани шуки, хабарни беркитгандан кейин маъно очиқ ва тушунарлик бўлса, унда хабарни олиб ташлаш мумкин. Бу сўзлардан шундай нарса келиб чиқади, агарда хабарни беркитгандан кейин маъно очиқ ойдин тушунарлик бўлмаса унда бу хабарни беркитиш алсо мумкин эмас. Хўш, энди
لا اله الّا اللهни
“Худодан бошқа Худо йўқ” ёки
“Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ” деб таржима қилинса ўзбекзабон бўлган халқлар бу ерда Аллоҳдан ўзга ибодатга хақ Зот йўқ ва Ундан бошқа ибодат қилинадиган жамики нарсаларнинг ҳаммаси ботил деб тушуна олар эканмилар? Юқоридаги
“Худодан бошқа худо йўқ” таржимадан ўзбекзабон халқлар узоғи тушунишадигани борлиқда Аллоҳдан бошқа яратувчи, ризқ берувчи Аллоҳдан бошқа бошқарувчи йўқ , яъни тавҳиднинг биринчи қисми бўлган рубубиятнигина тушунишади. Бундай тушунча бўлса адашган фирқалар ашарий-мотрудийлар , мутазилалар ва уларга ўхшайдиганлар тушунчасидир.
Шунинг учун ўзбек тилига
لا اله الّا اللهни таржима қилинганда
“хабар”ни олиб ташлаш асло мумкин эмас.
4)Шайх Фавзон ҳафизаҳуллоҳ
لا اله الّا اللهни
“Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ” деб тафсир қилаётганлар хақида шундай деб айтадилар:
«Кимда-ким
لا اله الّا اللهни
“Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ” деб тушунилади деб айтса, биз айтамизки, албатта бу катта адашишдир. Чунки бу билан киши жамики ибодат қилиняпган нарсани
“Аллоҳ” сўзи остида жамлаяпган бўлиб чиқади. Бу эса ҳулулия (пантеизм) ақидасидир. Мана шунинг учун ҳам
لا اله الّا اللهни тушунтиряпганда Аллоҳдан ўзга ибодатга хақ Зот йўқ деб тушунтириш зарур яъни
“хақ” калимасини зоҳир қилиш керак. Чунки ибодат қилинадиган илоҳ икки ҳил бўлади. Бу ибодатга лойиқ бўлмаган холда унга ибодат қилиниладиган, иккинчиси эса ибодатга лойиқ бўлганлиги учун ибодат қилинади. Ибодатларнинг ҳаммасига эса фақат Аллоҳ хақлидир, ибодат қилинилишига хақли бўлмагани бу Аллоҳдан ўзга ибодат қилинадиган ботил нарсалардир.
«Бунга сабаб, Аллоҳнинг Ўзигина ҳақ экани ва Уни қўйиб (мушриклар) дуо-илтижо қилаётган (бутлар) эса ботилнинг ўзи экани ҳамда шак-шубҳасиз, Аллоҳнинг Ўзигина энг Юксак ва Буюк Зот эканлигидир» (Ҳаж: 62). Мана шу
“Ла илаҳа иллаллоҳнинг” маъносидир “Иънаятул-мустафид” 62-бет»
Юқорида ёзилганлардан келиб чиқиб, Аллоҳга даьват йўлида сайт юргизяпган ёки арабий китобларни таржима қилиш билан даъват қиляпган биродарларни
لا اله الّا الله калимасини таржима қилишяпганда бунга яхшилаб эътибор беришларига чақираман.
لا اله الّا اللهни" Аллоҳдан ўзга хақ ибодатга лойиқ Зот йўқ "деб таржима қилиниши керак ва бунга далилни юқорида келтириб ўтдик.
Ушбу ишдан нимаики яхшилик топсaнгиз, бу Аллоҳдан, нимаики хато бўлса бу мендан ва шайтондан. Таржимани охирига етказишга ёрдам берган Аллоҳга жамики ҳамдлар бўлсин.
Баъзи ўзгартиришлар билан русчадан Абу Одил таржимаси.
[/size]
-----------------------------------------------------------------------
[1]Яни «لا نا فية للجنس» «ла жинсни инкор этувчи» бўлимидаги